Tijdens de oorlog bracht Pa Cohen (uit Amsterdam) zijn zes kinderen naar Limburg. Drie naar Noord Limburg, drie met behulp van Pauline Delahaye [1] naar IJzeren [2]. Allen hebben de oorlog overleefd.

De kinderen Cohen in IJzeren

Originele tekst op sibbe-ijzeren.nl: Nieuwsbrief juli 2019

Yad Vashem onderscheiding voor de familie Reijnders-Nijsten als Rechtvaardigen onder de volkeren.

Wat in de oorlog door de parochie Sibbe [3] is geïnitieerd heeft 18 juni 2019 geleid tot een postume uitreiking van een Yad Vashem [4] onderscheiding aan de familie H. Reijnders-Nijsten in IJzeren. Omdat het destijds vanuit de kerk in gang is gezet heeft de uitreiking van de onderscheiding door de Ambassadeur van Israël aan de familie Reijnders, op verzoek van de familie ook in de kerk plaatsgevonden.
Een Yad Vashem (‘Jad Wasjeem’) -onderscheiding is de hoogste Israëlische onderscheiding voor niet-joden die tijdens de Holocaust met gevaar voor eigen leven Joodse medeburgers hebben geholpen te overleven. Dat kan bijvoorbeeld door hen onderdak te geven of voor voedsel of valse documenten te zorgen. Het is voor mensen met kwaliteiten die niet iedereen had. Mensen die zich zonder eigen belang inzetten om Joden het leven te redden.
In de oorlogsjaren zijn in IJzeren 3 kinderen uit een Amsterdams gezin Cohen in enkele gezinnen in IJzeren opgevangen. Twee van de 3 kinderen (Pietje en Bep) waren bij de ceremonie in de kerk aanwezig en hebben daarbij aangegeven dat zij op een zeer liefdevolle wijze zijn opgevangen in IJzeren en wisten te melden dat hun hele gezin is gered en niet alleen dat gezin maar daarmee ook de inmiddels ca. 200 tellende afstammelingen. Ook hebben zij zich, ook al was het oorlog, steeds veilig gevoeld in IJzeren.

Tijdens de ceremonie heeft burgemeester J. Schrijen in zijn toespraak het verhaal van Jef Crutsen (in de oorlogsjaren wonend in IJzeren) aangehaald dat hij zich nog kon herinneren van die opvang.

“Tijdens de Paasvakantie van 1944 komen drie kinderen uit Amsterdam in IJzeren aan, zogezegd om op verhaal te komen van de slechte leefomstandigheden in de hoofdstad. Het zijn twee broertjes en één zusje Cohen in de leeftijd van 9 tot 13 jaar.
De kinderen worden over drie families in IJzeren verdeeld. De oudste jongen Eli verblijft bij de familie Delahaije uit de Groenstraat, het zusje (Bep) gaat naar de familie Reijnders in de Limietstraat en de jongste (Pietje) komt bij het gezin Crutsen in de Kapelstraat terecht. Als de Paasvakantie voorbij is gaan alle kinderen van het dorp weer gewoon naar school, maar de Amsterdammertjes niet. Pas dan blijkt de werkelijke reden van hun komst: zij mogen geen gevaar lopen om door de Duitse bezetter te worden opgepakt en in een kamp terecht komen.

Maar hoe hou je dat geheim in een kleine dorpsgemeenschap met maar 41 huizen? Waren de families die onderdak boden zich wel bewust van de grote gevaren die zij zelf liepen?
In het dorpje woonden immers ook wel enkele mensen die Duitsgezind waren.
Stel dat die mensen zouden gaan praten! Je moet er niet aan denken wat met de drie kinderen en de adoptiegezinnen had kunnen gebeuren!
Van de bezetter, de Duitsers, heeft IJzeren weinig last. Totdat het gezin Crutsen eind augustus 1944 inkwartiering krijgt van zes jonge SS-ers. Zij parkeren hun pantserwagen op de oprit naast het huis en nemen bezit van de woonkamer om te bivakkeren. De ouders slapen beneden in een achterkamer. Pietje en Jef op de zolderkamer pal boven de ruimte waar de SS-ers slapen. Moeder Crutsen krijgt het dan toch te kwaad. Bang voor ontdekking wordt ervoor gezorgd dat Pietje heimelijk verhuist naar het huis van de familie Wim Nijsten dat honderd meter hogerop in de straat ligt.
Pas in mei 1945 als heel Nederland en dus ook Amsterdam is bevrijd kunnen de drie kinderen terug naar huis. Vader Cohen komt hen, dan al met een eigen auto, ophalen. Pietje komt moeder Crutsen nog bedanken maar Jef heeft nooit afscheid van Pietje kunnen nemen. En, wat nog erger is, ook nooit meer contact met hem gehad.
Het enige levensteken van het gezin Cohen is als de oudste van het drietal onderduikers naar IJzeren komt om te vertellen dat hij naar Israël vertrekt om dienst te nemen in het leger. Wanneer dat precies is geweest kan Jef zich niet herinneren. Mogelijk bij het uitbreken van de zesdaagse oorlog in 1967.”

Het is fantastisch wat deze drie gezinnen hebben gedaan en velen zullen zich afvragen wat zou ik onder die omstandigheden gedaan hebben? Op deze gezinnen mogen we trots zijn en onze dankbaarheid uitspreken voor hun moed en zorg die zij hebben verleend en daarvoor terecht worden onderscheiden.

1. Pauline Delahaye
2. OpenStreetMap IJzeren
3. Rector G.A. Wolf
4. Yad Vashem, Wikipedia
   • Nederlands • Deutsch • English • Français • Português