|
|
|
|
|
Mensen | Gebeurtenissen/ Achtergronden | Verzetsgroepen | Steden & Dorpen | Concentratiekampen | Valkenburg 1940-1945 | Lessen uit het verzet |
De acht mensen in Limburg 1940-’45, waarvan de data het laatst zijn toegevoegd of bewerkt: • Roelf H. Bartels • Sef Smit • Wiel Grooten • Harry Savelsberg • Karel van Berckel • Willem Jongen • Frits Clemens • Jan Dahmen •
Dit monument in Beek herinnert aan de deportatie van de Limburgse Sinti. De inscriptie „Wij lieten hen gaan“ herinnert ons eraan, dat daartegen niet is geprotesteerd, dat de meesten het niet eens hebben gemerkt. Want nog veel meer dan de joden stonden de zo geheten zigeuners altijd al aan de rand van de gemeenschap.
De foto [b] is gemaakt door Herman van Rens. [c]
Johanna Bamberger (1893-1935) werd de „alte Mutter Steinbach“ genoemd. Ze stond aan het hoofd van de familie, waar Pierre Schunck in de jaren twintig bijles gaf.
Over de Sinti aan de Heksenberg is een rijk geïllustreerd boek verschenen, dat inmiddels zijn tweede druk beleeft: Settela en Willy en het geheim van de Heksenberg, ISBN 978-90-822416-3-1, verkrijgbaar o.a. in het Thermenmuseum, Coriovallumstraat 9, Heerlen of op http://www.landvanherle.nl/bestellen
YouTube:
Video 1
Video 2
De foto is ontleend aan video 2
Het zij mij vergund onder Uwe aandacht te brengen dat in dezen tijd van voedselschaarste de zwervende bevolking der woonwagens eene overlast voor het platteland beteekent. Ware in dezen tijd van soepele wetgeving concentratie niet mogelijk in plaatsen, welke daartoe meer geëigend zijn?
De burgemeester van Gennep aan de secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken, 27 maart 1942
Hoe heten ze eigenlijk? | Voorgeschiedenis | De fasen van de vervolging | Na de oorlog | Herdenking van de doden | Voetnoten
Bij de 75e herdenking van de bevrijding van Valkenburg hield Roger Moreno Rathgeb, componist van Requiem voor Auschwitz, een toespraak onder de titel „De vergeten Holocaust“. Omdat dat moet veranderen, vindt u hieronder de uitvoerigste pagina van dit digitale oorlogsmonument.
Er bestaat veel begripsverwarring over de correcte benaming van de mensen, die nog niet zo lang geleden algemeen zigeuners werden genoemd. Dat is een benaming die door anderen werd bedacht. Lang werd door hobby-etymologen beweerd, dat dat is afgeleid van het Duitse Ziehgauner, rondtrekkende boef. Veel waarschijnlijker komt het van het Griekse woord Athingani, (Ἀθίγγανοι, onaanraakbaren). Hoe dan ook, het wordt door velen als scheldwoord opgevat. Zowel door degenen, die als zodanig worden betiteld als door racisten, die het woord op die manier gebruiken, zoals de Nazi’s. Inmiddels wordt daarom vaak liever de naam gebruikt, die zij zichzelf geven.
Zij trokken al eeuwen rond op het Europese platteland en voorzagen daar in een behoefte: aan reizende ambachtslieden, muzikanten, kleine handelaren, veehandelaren. Die behoefte was in de steden veel kleiner, omdat daar voldoende klandizie was, ook voor collega’s met een vaste verblijfplaats. In West-Europa waren die reizigers vanouds vooral Sinti, zodat we ook vaak horen en lezen: Sinti en Roma. Markus Reinhardt, familielid van de beroemde gitarist Django Reinhardt en dus zelf een Sinto, vindt dat problematisch. Niet alleen omdat de Sinti deel uitmaken van de Roma. Hij en zijn band gebruiken zelfbewust het oude woord, dat door sommige anderen als het Z-woord wordt betiteld en zingen: Wir sind Zigeuner - aus Ehrenfeld sind wir!. Ehrenfeld is een wijk in Keulen, waar veel Roma wonen. Want, vinden zij, daartoe behoren ook nog andere groepen – bijvoorbeeld de Ashkali, Boyash, Kalderasch (Kalderaša), Lovara, Čurara, Mačvaja, Ursara, Xaladytka, Xoraxane en Kalé – die door die benaming Sinti en Roma worden overgeslagen. [1.1][18]
Hetzelfde zegt de violist Mario Triska, zwager van bovengenoemde Roger Moreno: „Ik ben zigeuner. Wat kan er fout zijn aan een woord, dat vriendelijk wordt uitgesproken?“ [1.2]
Maar wat is dan de correcte benaming, wanneer we niemand willen kwetsen of uitsluiten? Op deze website zult u geen antwoord op die vraag vinden, want dat moeten vooral de leden van die minderheid zelf maar uitmaken. Wij vinden, dat het vooral om het respect gaat.
Vóór de oorlog waren er in Limburg alleen Sinti. Dus is het niet moeilijk wanneer het om de vervolging in Limburg gaat. Dan spreken we over Sinti. Bij de benaming Roma wordt het moeilijker. Soms wordt daarmee alleen de Romani sprekende minderheid in Oost- en Zuidoost-Europa bedoeld, bijvoorbeeld wanneer men over Sinti en Roma spreekt. Maar soms bedoelt men bovendien alle daarmee verwante minderheden in heel Europa en hun afstammelingen in bijvoorbeeld Amerika en Australië. Op deze pagina gebruiken we die tweede betekenis. Want zo is het internationaal gebruikelijk en dit is een internationale website. Bijvoorbeeld in deze zin: De genocide op de Sinti en andere Roma wordt ook Porajmos genoemd. [2]
Die volkerenmoord is gedeeltelijk anders gelopen dan die op de joden. Maar ook deze vervolging heeft een lange voorgeschiedenis, en die is nauwelijks bekend. Wist u bijvoorbeeld, wie de eerste slaven van de Europese veroveraars in Amerika waren? Wij hebben op school geleerd, dat dat de oorspronkelijke bevolking van het Caribisch gebied was, waarvan binnen korte tijd bijna niemand dat heeft overleefd. Maar al op zijn derde reis heeft Columbus slaven vanuit Europa meegebracht. Kalé uit Spanje, daar meestal Gitanos genoemd. Tegenwoordig beter bekend van de flamenco-muziek.
Er waren in 1940 in Nederland naar schatting 11.000 woonwagenbewoners. In het algemeen wordt gesproken van ‘enige honderden zigeuners’ onder hen. [3]
Terwijl de joden in de steden en dorpen met christelijke buren deur aan deur woonden, bleven de Sinti die toen nog meestal rondtrokken, onder elkaar. Dat maakte het voor de nazi’s nog gemakkelijker, ze bijna geruisloos te deporteren. We vinden dan ook in verhouding veel minder struikelstenen, die aan die gedeporteerden herinneren. De laatste verblijfplaats op hun levenslange doortocht waren de verzamelkampen. Die zijn dus eigenlijk de plek, waar struikelsteentjes gelegd kunnen worden, als zijnde de laatste woonplaats voor de deportatie. Maar ook dat was alleen maar een tussenstation. Het waren, in de meest letterlijke betekenis, concentratie-kampen.
In de optiek van de nazi’s bestonden er niet alleen de joden, die zij als een vanaf het begin minderwaardig ras beschouwden, maar ook gedegenereerde ariërs. Dat waren criminelen, hoeren, pooiers, landlopers, bedelaars en ‘werkschuwen’, zoals langdurig werklozen en arbeidsongeschikten werden genoemd.
Aanvankelijk was sprake van discriminatie van alle woonwagenbewoners, niet speciaal van de Romaminderheid onder hen. Zij allen waren allemaal ‘criminelen en arbeidsschuwe elementen’. Zo bijvoorbeeld ook de Jenischen [4], die door de Duitse rassenideologen als nach Zigeunerart umher ziehende (op de manier van zigeuners rondtrekkenden) werden geclassificeerd.
Als verzamelnaam voor die groepen werd het woord ‘asocialen’ uitgevonden. De nazi’s gingen toenemend ervan uit, dat mensen die tot een van deze groepen behoorden, een genetisch defect hadden. Daartoe werden ook de mensen gerekend die een reizend beroep hadden. Dat waren dus ook werkschuwen, al werden zij voorlopig door sommige hoge nazi’s nog als Germanen beschouwd. Maar dat bood geen bescherming tegen de plannen, ze te vermoorden. Een medewerker van Rauter [2.3] schreef op 13 mei 1943 over het grootste deel van de Nederlandse Sinti, dat die als germanische Zigeuner und Nomaden, ähnlich wie in der Ostmark die burgenländischen Zigeuner, durch die Lande ziehen, und ein Gewerbe ausüben, das polizeilich gesehen unerwünscht ist. (die als Germaanse zigeuners en nomaden over het platteland zwerven, vergelijkbaar met de Burgenland-zigeuners in de Ostmark, en een beroep uitoefenen dat vanuit politie-oogpunt ongewenst is.) [5]
De Roma in het Oostenrijkse Burgenland zijn geen Sinti maar Lovara. [6]
De strik werd, zelfs voor de slachtoffers zelf, bijna geruisloos aangetrokken. Althans in het begin. Hier volgt in het kort een opsomming van dat geleidelijke aantrekken, die, voor zover niet anders aangegeven, berust op hoofdstuk 6 van het boek van Herman van Rens. [5]
Doordat de nazi’s geen registratie bijhielden van deze vergeten Holocaust, weet men nog steeds niet hoeveel mensen daardoor zijn omgekomen. Als betrouwbaarste schatting wordt een aantal tussen 400.000 en 500.000 genoemd. [12]
Sie neigen, wie die Erfahrung zeigt, zur Kriminalität (…), es fehlen ihnen vielfach die sittlichen Antriebe der Achtung vor fremdem Eigentum, weil ihnen, wie primitiven Urmenschen, ein ungehemmter Okkupationstrieb zu eigen ist.
Vert.: De ervaring leert dat zij (de zigeuners) geneigd zijn tot criminaliteit (…), zij missen vaak de morele impulsen van respect voor andermans eigendom omdat zij, net als primitieve oermensen, een ongeremd bezettingsinstinct hebben.
Bundesgerichtshof, 7 januari 1956, richtinggevend arrest inzake de afwijzing van schadevergoeding voor onder het nationaal-socialisme vervolgde Sinti en Roma. BGH IV ZR 211/55 p. 8-9, RZW 56; 113, nr. 27. [13]
Tientallen jaren na de oorlog werkte de politie in de BRD nog steeds ongegeneerd met zogeheten „Landfahrerkarteien“, kaartenbakken met gegevens over reizende mensen die men in de gaten wilde houden. Nog steeds waarschuwt men elkaar, bijvoorbeeld in de huursector in Hameln: Leichter Zigeunereinschlag, besser nichts anbieten. [14]
Ondertussen bemoeit het Europees Parlement zich ermee. Of op die mooie woorden ook daden volgen en of daar grote nationale verschillen zullen zijn? We wachten het af. [15]
Al die veranderingen in inzicht moeten vanuit de samenleving worden gedragen. In Aken was een politieman, die erom bekend stond, dat hij grote sympathie had voor de Sinti en andere Roma. Hij heeft nooit carrière kunnen maken. Vlakbij, maar dan wel in België, vertelde mij een Sinto-buurman over zijn dochter. Die had verkering met een jongen uit het dorp. Die moest op een dag bij de politie komen. „Wat moet dat met dat zigeunermeisje? Zijn er dan geen nette meisjes meer te vinden?“ Inmiddels zijn die twee al lang getrouwd. De politieman in kwestie is met pensioen. Maar dezelfde geest leeft nog. Een ander verhaal uit België, maar veel recenter:
Een grote groep Roma families is al maandenlang bezig met een zwerftocht langs leegstaande gebouwen in Gent zonder uitzicht op een rustige toekomst. Ze verblijven hier vaak jaren, maar nog nooit heeft iemand zich om hen bekommerd. Roma zijn altijd verjaagd, waar ze ook gaan. In de gezellige stad Gent is dat net zo. Een subtiel ontmoedigingsbeleid van de overheid tracht de families langzaam te verdrijven. [16]
Het gaat maar door. De vooroordelen en discriminatie houden zichzelf in stand.
Zoals we al zagen, bestaan er vrij grote verschillen tussen de verschillende groepen die slachtoffer van de Porajmos zijn geworden. Vooral door de eeuwenoude opsplitsing in verschillende stammen, die het contact met elkaar hebben verloren. Dat is terug te vinden in de verschillen in hun taal, maar ook in de cultuur. Maar er zijn ook overeenkomsten die een lang leven hebben. Vroeger werden vaak woonwagens verbrand, wanneer de eigenaar stierf. Bij velen is het nog steeds gebruikelijk overledenen met rust te laten: hun namen worden niet meer genoemd. Op deze manier krijgt de overledene de rust waar hij of zij na de dood recht op heeft. Uit respect hiervoor worden voor deze slachtoffers geen afzonderlijke pagina’s met korte biografische gegevens gepubliceerd, zoals voor andere oorlogsslachtoffers gedaan is op deze website. [17]
Zo doen we het ook hier. De namen van de gestorvenen noemen we niet. Maar de overlevenden en hun nakomelingen wensen we: lang zullen ze leven!
Belangrijke dagen: [19]
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.83
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.82
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.80
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.79
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.78
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.77
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.76
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.75
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.74
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.73
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.72
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.71
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.70
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.68
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.67
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.66
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.65
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.64
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.63
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.62
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.61
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.60
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.59
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.58
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.57
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.56
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.55
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.54
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.53
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.49
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.48
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.47
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.46
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.45
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.44
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.43
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.42
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.40
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.39
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.38
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.36
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.35
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.34
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.20
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.19
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.17
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.16
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 136
De geschiedenis van het verzet 1940-1945 in de Nederlandse provincie Limburg en in Valkenburg. Bovendien: de namen (met beschrijving en links) van gesneuvelde verzetsmensen uit Limburg aan de muren van het provinciaal verzetsmonument op de Cauberg in Valkenburg.15