De gedwongen evacuatie naar Friesland, Groningen en Drente

Nadat tijdens de kerstdagen van 1944 vrijwel de hele mannelijke bevolking van Roermond was afgevoerd naar Duitsland, was het leed nog niet ten einde. In Januari 1945 kreeg op de hele bevolking op het nog bezette deel van de rechteroever van de Maas bevel, hun huizen te verlaten om zich te laten evacueren. Het ging om de strook Nederlands gebied tussen de monding van de Roer tot vlak voor Nijmegen, die nog in Duitse handen was. Men mocht 30 kg per persoon meenemen. Er werd niet bij gezegd, waarheen de evacuatie zou gaan en werd beloofd, dat de mannen niet voor dwangarbeid zouden weggevoerd, om de opkomst te verhogen. De bedoeling was nog steeds vooral, om bij de op handen zijnde opmars van de geallieerden geen vijandig gezinde burgerbevolking achter zich te hebben en niet de bescherming van de bevolking tegen oorlogsgeweld. Dat blijkt uit de zware straffen, waarmee werd gedreigd. Het ging in totaal om ongeveer 70.000 mensen.
Na voettochten naar Duitse stations moesten zij in vee- en goederenwagons stappen en reden zo dagenlang onder miserabele omstandigheden door Duitsland. Soms werden de treinen door geallieerde vliegtuigen beschoten, omdat de piloten niet wisten, om wat voor treinen het ging. Uiteindelijk merkten zij tot hun opluchting, dat ze weer in Nederland waren.
Mensen uit Venlo en omgeving komen vooral in Groningen terecht, mensen uit Roermond en omstreken vooral in Friesland. Bij aankomst worden ze opgevangen, krijgen ze warm eten en worden ze ontluisd met DDT. De ontvangst is sober, maar wel goed geregeld. Gezinnen uit Groningen, Friesland en Drenthe zullen de Limburgse evacués opvangen.
… Eind maart is Limburg bevrijd, maar heel Nederland nog niet. Ze willen naar huis, maar veel bruggen zijn kapot, waardoor reizen moeilijk of onmogelijk is. Ze kunnen pas in juni of juli terug. Bij thuiskomst in Limburg blijken veel gebouwen te zijn vernietigd.
… De meeste evacués zijn langer dan 3 maanden van huis. De reis en het verblijf in het Noorden levert levenslange vriendschappen op. Er zijn evacués en leden van gastgezinnen die nog elk jaar bij elkaar op bezoek komen. Anderen schrijven en bellen elkaar nog regelmatig. [1]
Er zijn verschillende monumenten opgericht om aan deze evacuatie te herinneren. We noemen hier het monument Evacuatie van Venlo, Van Harenstraat 47, Sint Annaparochie. [2]
Op de katholieke begraafplaats in Heerenveen liggen de 18 Limburgse baby’s en peuters in de leeftijd van vier weken tot drie jaar, die tijdens de evacuatie in Friesland zijn overleden, in een gezamenlijk graf. Zij werden voornamelijk slachtoffer van de ontberingen tijdens de treinreis. Aanvankelijk was dat graf anoniem, zonder grafsteen. Die is er gekomen op 3 mei 2012, met de namen van de kinderen en het laatste vers van het gedicht (in het Fries, De poppen fan Limboarch, ofwel De kindjes van Limburg) van kinderarts en schilder Bonne Dijkstra, de man die de kinderen heeft laten begraven in Heerenveen. [3]

Nu waait over jullie kleine graf De Friese wind, en gele bloemen buigen over de randen op en neer In het wuiven van de bloemenstengels Vang ik jullie laatste stille groet Stil heb ik afscheid genomen Vaarwel Lamberke, Parren, Hoex Vaarwel jullie, kleine vromen

Nou waeit oer jim bihylplik grêf De Fryske wyn, en giele blommen Bûg’ oer de klingen op en del Yn’t wiuwen fan de raeijeplommen Hein ik jim lêste, stille groet Stil ha ik ôfskie nommen: Goendel Lamberke, Parren, Hoex Goendel, jim lytse frommen complete txt

Stichting Rura Roermond

1. maxvandaag.nl Januari 1945: gedwongen evacuatie van meer dan 70.000 Limburgers/
2. Monument Evacuatie van Venlo Van Harenstraat 47, Sint Annaparochie (gem. Het Bildt, Groningen)
   1. www.4en5mei.nl
   2. tracesofwar.nl
3. Stichting Rura Roermond Monument voor in Friesland overleden Limburgse kinderen (WO II)
4. Mat Theunissen Mam, kiék eine Focke Woerf – Oorlogsherinneringen van een vijfjarige. 112 p., 50 afbeeldingen. ISBN13: 9789077747407

Limburgse monumenten vertellen 1940-1945
H.J. Mans & A.P.M. Cammaert
Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994
ISBN 90 70356 67 883

Digitaal Namenmonument Oranjehotel
Het is een van de meest gestelde vragen: wie zaten er gevangen in het Oranjehotel? Helaas bestaat er geen volledige lijst waarop alle gevangenen staan. Een groot deel van de gevangenisadministratie is vlak voor de bevrijding door de Duitse bezetter vernietigd.
Zie ook Oranjehotel & Waalsdorpervlakte82

Jan van Lieshout, Het Hannibalspiel
Het sinistere spel tijdens de Tweede Wereldoorlog van de contraspionagedienst der Kriegsmarine, dat leidde tot de ondergang van een Nederlands-Belgische verzetsdrieëenheid, ISBN 10: 9026945744 ISBN 13: 978902694574880

Nationaal Ereveld Loenen
Op Nationaal Ereveld Loenen liggen meer dan 3.900 oorlogsslachtoffers begraven. Het zijn mensen die op verschillende plaatsen en onder verschillende omstandigheden hun leven hebben verloren. Militairen, verzetsstrijders, Engelandvaarders, represailleslachtoffers, dwangarbeiders maar ook …79

Markante feiten in Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog
Wie denkt, dat er in het Nederlandstalige deel van België nauwelijks enig verzet heeft plaatsgevonden, moet dit document zeker lezen. De klemtoon ligt op het gewapend verzet. Auteur: Mathieu Rutten.78

Stichting Struikelstenen Valkenburg
Ook 45 uit Valkenburg gedeporteerde Joden keerden niet meer terug. De Stichting Struikelstenen Valkenburg werd opgericht om ter nagedachtenis van de omgekomen Valkenburgse Joden, zogeheten struikelstenen in het trottoir vóór het huis te leggen van waaruit zij werden gedeporteerd. Met een complete lijst.
Zie ook Stolpersteine op Wikipedia77

Roermond frontstad
Serie verhalen van Eric Munnicks over de laatste oorlogsmaanden.
Zie ook de andere Oorlogsverhalen van het gemeentearchief Roermond76

Limburg 75 jaar vrij
Website opgezet t.g.v. de bevrijdingsfeesten 75 jaar na de bevrijding, september 202075

Belgium WWII
Een virtueel platform over België en zijn inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog74

Voormalig concentratiekamp Natzweiler-Struthof, Elzas
Europees Centrum over gedeporteerde verzetsleden. Kamp en museum.73

De joodse slachtoffers van het nationaal-socialisme uit Keulen | A–Z
72

Documentatiecentrum Nationaalsocialisme van de stad Keulen
Virtuele rondleiding 360° door de gedenkplaats en de tentoonstelling, begeleid door een audiotour in 8 talen.71

Nationaal Monument Kamp Vught
Het Nationaal Monument Kamp Vught bevindt zich op een deel van het voormalige SS-kamp Konzentrationslager Herzogenbusch, ook wel bekend als Kamp Vught (januari 1943 - september 1944).70

The Margraten Boys - Over de Amerikaanse begraafplaats
Schrijnend en troostend, dit is de geschiedenis van een uniek ‘adoptiesysteem’. Inmiddels zorgen generaties van lokale families, dankbaar voor het offer van hun bevrijders van de nazi-bezetting, niet alleen voor de graven, maar ook voor de herinneringen van meer dan 10.000 Amerikaanse soldaten op de begraafplaats van Margraten in Zuid-Limburg.
Gratis e-book van Peter Schrijvers, helaas alleen in het Engels. Andere e-boeken van deze auteur over de Tweede Wereldoorlog, in het Engels en het Nederlands: https://www.google.de/search?hl=de&tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Peter+Schrijvers%2268

Het Joods Monument
Elk vermoord slachtoffer van de Holocaust wordt op het Joods Monument herdacht met een persoonlijk profiel. Het Joods Monument is niet alleen geschikt om te doorzoeken en gedenken. U kunt zelf het monument aanvullen met foto’s, documenten en verhalen, door familieverbanden te leggen en familieleden toe te voegen. Om een oproep te plaatsen en in contact te komen met andere gebruikers. Daarnaast kunt u informatie over stolpersteinen en belangrijke overige externe links toevoegen.67

Als de mijnwerkers staken tegen de Duitse bezetter
De mijnstaking in Limburg vanaf 29 april 1943. De werkdruk stijgt en stijgt. De eerste Nederlandse mannen worden gedwongen, in Duitsland te gaan werken. Directe aanleiding is het bevel van Generaal Christiansen om alle vrijgelaten krijgsgevangenen uit het Nederlandse leger weer op te pakken en naar Duitsland te vervoeren. De staking wordt door middel van executies neergeslagen.66

Vervolgd in Limburg
Joden en Sinti in Nederlands Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog
isbn 978-90-8704-353-7
Een licht bewerkte uitgave van het proefschrift waarop Herman van Rens op 22-03-2013 is gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam
©2013 Hilversum65

Ons verblijf in het dorp Mergel (dagboek) (Meerssen 1989)
Joop Geijsen uit Meerssen vertelt hoe hij met twee andere jongens een jaar lang ondergedoken zat in de mergelgrot even buiten Meerssen, wat later de duik-herberg werd genoemd. Voor zover wij weten alleen nog in de bibliotheek verkrijgbaar.64

Yad Vashem
Internationaal Holocaust Herdenkingscentrum63

Beelden van verzet
Hoe elke generatie anders omgaat met het verzetsverleden
door Sander Bastiaan Kromhout
Uitgave van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei, 2018
Gratis download: zie link
Printvorm: ISBN 907729424462

Oorlogsbronnen Limburg
Limburg telt tal van gespecialiseerde archiefinstellingen die relevante historische bronnen over de Tweede Wereldoorlog bewaren. Het is voor het publiek echter niet altijd duidelijk voor welke informatie men waar terecht kan. Archieven hebben overlappende werkgebieden, organisaties en mensen waren in het verleden actief in verschillende streken en op verschillende terreinen. Dus is het vaak lang zoeken naar de juiste vindplaats van informatie.
Hier kunt u zoeken, maar ook uw documenten delen met andere geïnteresseerden. Dat kan middels schenking aan bestaande archieven of musea, of door digitale kopieën van documenten of beeldmateriaal ter beschikking te stellen.61

Oorlogsdoden Nijmegen 1940 - 1945
Met zoekfunctie60

Stichting Neerlandsch Verzetsmonument
Namen van verzetsstrijders in Nederland en koloniën gedurende de Tweede Wereldoorlog59

La résistance durant la guerre 1940-1945
Het gaat voornamelijk over het illegale netwerk „Clarence“, waarvan de oprichter Walther Dewez was. Er wordt ook herinnerd aan verschillende agenten uit Visé en Voeren, die deel uitmaakten van deze beweging.58

Gesneuvelde verzetsstrijders Maastricht
Een summiere beschrijving en een lange galerij portretten57

Stichting Herinnering LO-LKP
De Stichting Herinnering LO-LKP wil meer bekendheid geven aan de geschiedenis van het verzet door de organisaties LO en LKP. Daartoe stelt zij de inhoud van zijn gedenkboek en vele originele documenten in digitale vorm aan de geïnteresseerde lezer beschikbaar.56

De vergeten Genocide – Het lot van de Sinti en Roma
Ook bekend onder de naam Zigeuners55

1944-2019 ⇒ Zuid-Limburg 75 jaar vrij! ⇐
Een overzicht van de activiteiten in Zuid-Limburg rond dit gedenkwaardige jubileum in september. Het wordt in iedere gemeente gevierd.54

Historisch Amerikaans filmpje over de duikherberg
Een stomme film, die door een USAmerikaans team is opgenomen na de bevrijding van Valkenburg. Het eerste deel is nagespeeld, met behulp van het Valkenburgs verzet. Hij laat zien, hoe onderduikers naar de duikherberg werden gebracht. De man met de hoed is steeds Pierre Schunck. De film begint bij zijn huis in de Plenkertstraat, Valkenburg. De rol van de veldwachter op de fiets aan het begin wordt niet helemaal duidelijk. Volgens de begeleidende tekst is dat een koerier.53

Database persoonsbewijzen uit de Tweede Wereldoorlog
Over persoonsbewijzen uit de Tweede Wereldoorlog alsmede afbeeldingen van persoonsbewijzen in combinatie met andere documenten en genealogische en persoonlijke gegevens waaronder ook levensverhalen.49

Gedenksteen voor de KPers Coenen en Francotte
Voor het Provinciale Verzetsmonument in Valkenburg. Hier werden Sjeng Coenen en Joep Francotte op 5 september 1944 vermoord, vlak voor de bevrijding van Valkenburg48

Valkenburg, Provinciaal Verzetsmonument
Elk jaar op 4 mei vindt hier de herdenkingsplechtigheid voor de gesneuvelden van deze provincie plaats. Ondertussen zijn de veteranen er ook niet meer bij aanwezig.47

Oproep aan de inwoners van Valkenburg aan de Geul
Op 17 september 2019 is het 75 jaar geleden dat alle kernen van de huidige gemeente Valkenburg aan de Geul werden bevrijd.
Om de bevrijding te herdenken en de oorlogstijd zo accuraat mogelijk weer te geven, is Museum Land van Valkenburg op zoek naar persoonlijke verhalen, ooggetuigenissen en tastbare herinneringen.
Van al deze levensechte verhalen, materialen, foto’s, filmbeelden en uitrustingsstukken richten we een unieke en zo volledig mogelijke overzichtstentoonstelling in onder de naam “We Do Remember”46

Erelijst van gevallenen 1940 - 1945
Een website in opdracht van de Tweede Kamer. In de Erelijst van Gevallenen 1940-1945 zijn diegenen opgenomen die als gevolg van verzet of als militair zijn omgekomen.45

Grenzeloos verzet
Over spionerende monniken, ontsnappingslijnen en het Hannibalspiel, 1940-1943
ISBN 9789056220723
Paul de Jongh beschrijft in detail een vluchtlijn van Nederland naar België. Unieke gevalstudie van het verzet in de Tweede Wereldoorlog aan beide kanten van de Belgisch-Nederlandse grens. Het accent ligt op de Belgische kant en geeft daarmee een aansluiting aan het boek van Cammaert, vooral waar het gaat om de groep Erkens in Maastricht.
Ook verkrijgbaar in het Frans44

Het verborgen front
Geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog
Doctorale scriptie 1994, door CAMMAERT, Alfred Paul Marie
Het complete boek op de website van de Universiteit van Groningen.
In papiervorm: Twee delen, 1262 blz., Eisma 1994, uitverkocht.
 
Boekbespreking NRC:
https://www.nrc.nl/nieuws/1994/05/07/erkenning-voor-het-limburgs-verzet-7223972-a937131
De sociaal-democraat en latere minister van binnenlandse zaken J.A. Burger heeft niet geweten wat hij teweeg zou brengen, toen hij in mei 1943 in Londen verslag uitbracht over het verzet in Nederland en op een vraag van koningin Wilhelmina moet hebben geantwoord: “Van verzet in het Zuiden, majesteit, is me niets bekend” of woorden van gelijke strekking. Toen dr. L. de Jong bovendien in zijn werk Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog gewag maakte van de scriptie van de socioloog L. Lamers dat het verzet in Limburg niet zo erg veel zou hebben voorgesteld, kwam de trap tegen het zere been van veel Limburgse verzetsmensen nog ééns zo hard aan.43

Forgotten History – Pierre Schunck, Resistance Fighter
Vergeten Geschiedenis - Pierre Schunck Verzetsstijder42

Tweede Wereldoorlog in Zuid-Limburg
Zeer veel foto’s gesorteerd op gemeente. Voor Valkenburg: veel foto’s van de nazi-kostschool voor jongens Reichsschule der SS (voormalig Jezuïeten klooster) en van de bevrijdingsdagen, door Frans Hoffman.40

Netwerk Oorlogsbronnen (NOB)
Zoeken door 9 miljoen documenten, films en foto’s over en uit de Tweede Wereldoorlog in Nederland.39

Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies
Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies, voorheen Nederlands Instituut voor Oorlogsdicumentatie
Kwesties die met oorlogsgeweld te maken hebben, wekken veel maatschappelijke belangstelling en vragen om onafhankelijk en wetenschappelijk onderzoek. Het NIOD verricht en stimuleert dergelijk onderzoek en stelt zijn collecties open voor alle belangstellenden.38

Limburg gaf joden WOII meeste kans
Nederlandse joden hadden in Limburg de meeste kans om onder te duiken en de Holocaust te overleven. Dat blijkt uit het proefschrift over de vervolging van joden en Sinti in Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog van de Beekse historicus Herman van Rens aan de Universiteit van Amsterdam.
Buy
Bespreking36

Tweede Wereldoorlog en bijzondere rechtspleging
Over de berechting van ‘foute’ Nederlanders: De zogenaamde bijzondere rechtspleging. Deze pagina wijst u de weg. Hier vindt u foto’s, de meest gebruikte zoekwoorden, verwijzingen naar interessante archieven, indexen, websites, persoonlijke verhalen en onderzoeksgidsen.35

Nederlands Auschwitz Comité
34

Geheim Leger zone II/Limburg
over de mislukte poging in Belgisch Limburg, een compleet guerrillaleger op te zetten.20

verzet in Enschede
Roelof Blokzijl19

30th Infantry Division Old Hickory
Bevrijders van Zuid-Limburg17

Bond van Oud-Stoottroepers en Stoottroepers
16

The Dutch Underground and the Stoottroepers
Stoottroepen: ontstaan uit de oud-verzetsmensen, die in het leger zijn gegaan.15