Documenten uit het gemeentearchief

1940-1945 - De in Valkenburg-Houthem gesneuvelde Duitsers

Documenten uit het archief van de toenmalige gemeente Valkenburg-Houthem over de in deze gemeente gesneuvelde Duitsers, chronologisch gerangschikt. Het begint met foto’s uit september 1944. Valkenburg was nog niet helemaal bevrijd, toen op 16 september de Valkenburgse verzetsman Pierre Schunck in Maastricht hulp haalde voor de in de grotten schuilende bevolking. Er kwam meteen voedselhulp en een paar dagen later ook een geneeskundige delegatie van het Militair Gezag. Zij onderzochten de toestanden in de grotten, maar identificeerden ook voor zover mogelijk de lijken van de her en der nog liggende gesneuvelde Duitsers. Vervolgens werden die in Valkenburg en Houthem begraven.
Daarna volgt correspondentie van de gemeente met diverse instanties en met ouders en een zielzorger van gesneuvelden, waarin het steeds weer om de vragen gaat zoals: waar is de gesneuvelde begraven, wat is er met de herkenningsplaatjes gebeurd?
Uit oktober 1945 liggen er foto’s van de werkzaamheden van een team van de Dienst Identificatie, Berging en Opsporing van het Militair Gezag. Zij hebben drie gesneuvelden in een tuin aan de Nieuweweg opgegraven en konden er maar één volledig identificeren: Anton Schuhgraf(s).
Uiteindelijk werden de meesten der in Nederland gesneuvelde Duitsers overgebracht naar de grote militaire begraafplaats in Ysselsteyn (gemeente Venray, niet te verwarren met IJsselstein in Utrecht).
Onze lijst van Duitse frontsoldaten bestaat voornamelijk uit in onze gemeente gesneuvelde Duitsers. Daaronder onbekenden, die in Ysselsteyn zijn begraven (NN), maar ook namen van soldaten, die vermoedelijk in Valkenburg zijn gestorven, maar van wie niet bekend is, waar ze zijn begraven. Dat betekent waarschijnlijk, dat het voor een deel om dezelfde mensen gaat.

1944-09-01 September 1944 Duitse militairen trekken de Cauberg in Valkenburg op, om op Vilt verdedigingswerken te bezetten, die ze zelf hadden aangelegd. Dat had eigenlijk de mannelijke bevolking moeten doen, voor zover die niet was ondergedoken of voor dwangarbeid in Duitsland zat, maar dat was door het verzet verijdeld: het bevolkingsregister was "verdwenen".
1944-09-18 Delegatie Rode Kruis & Militair Gezag, Maastricht Vlak na de bevrijding van Valkenburg, kwam op 18 september 1944, een delegatie van het Rode Kruis en het Militair Gezag vanuit Maastricht om medische hulp te bieden en om de gesneuvelde Duitsers die nog hier en daar lagen te identificeren en te bergen. Dat werk heeft enkele dagen geduurd, maar omdat we niet zeker weten, op welke van die dagen de foto’s daarvan zijn gemaakt, hebben wij ze allemaal op die eerste dag gedateerd.
1944-09-18 Vier foto’s E02B06-1F01.jpgbietenveld.jpg
Foto 1Foto 5
1944-09-18 Foto 6 Tekst op de achterkant: Gesneuvelde duitse soldaat in voortuintje van het oude zustersklooster aan de Geul bij Walramplein.
Opmerking: Het gaat hier om het klooster Regina Pacis van de Benedictinessen. Op die plaats staat nu de "nieuwe" parochiekerk, Maria van altijd durende bijstand.
1944-09-18 Foto 4 Tekst op de achterkant: Gesneuvelde duitse soldaat in bietenveld te Valkenburg L, september 1944. Groepscommandant A.Haase van het Rode Kruis korps Maastricht & omstreken bezig met identificatie.
1944-09-18 Foto 1 Tekst achterkant:
Bevrijdings-dagen september 1944 Valkenburg L
Liggend op de grond: Gesneuvelde Duitse soldaat
Met witte regenjas: Mr Th.A.J.M.P. Schaepkens van Riempst, secretaris van het Nederlandse Rode Kruis afdeling Maastricht & Omstreken.
In militair uniform: Kapitein Dr. Pannekoek, legerarts.
In overall: A.Haase. Groepscommandant van het Nederlandse Rode Kruis korps afdeling Maastricht & omstreken, bezig met identificatie.
1944-09-18 foto 5 Tekst achterkant:
Vlak bij foto 4 andere gesneuvelde duitse soldaat.
Ook deze kon door ons worden geïdentificeerd.
1944-09-19 Drie Foto’s E02B07-1F01.jpgE02B07-1F02.jpg
E02B07-1F03.jpg
1944-09-18 Identificatie op de Daelhemerweg Tekst op de achterkant: Bevrijding Valkenburg, september 1944 • gesneuvelde soldaat • Groeps-cdt A.Haase, Rode Kruis Korps, afd. Maastricht & Omstr., bezig met identificatie • Mr Th. Schaepkens van Riempst • Kapitein Dr. Pannekoek • Toeschouwers, wonende in de omgeving.
1944-09-18 Identificatie op een onbekende plaats Tekst op de achterkant: Kapitein Dr. Pannekoek noteert alles wat bij de gesneuvelde soldaten wordt gevonden. Alsmede hun persoonlijke bezittingen. • Mr. Th. Schaepkens van Riempst verzamelt alles in schone handdoeken. De helft van de identiteitsplaatjes wordt goed zichtbaar bij de gesneuvelden achter gelaten.
1944-09-18 Gesneuvelde Duitse soldaat op de Daelhemerweg Tekst op de achtekant: Bevrijding Valkenburg, September 1944. Gesneuvelde soldaat. • Groeps-commandant A.Haase, Rode Kruis Korps afdeling Maastricht en omstreken, bezig met identificatie. • Mr Th. Schaepkens van Riempst • Kapitein Dr. Pannekoek • Toeschouwers, wonende in de omgeving.
1944-09-18 Twee gesneuvelde Duitse soldaten Is dit aan het toen nog niet verharde deel van de Stoepertweg?
1945-05-29 Gevraagde lijsten Burgemeester Hens van Valkenburg-Houthem zendt gevraagde lijsten aan het Rode Kruis. Volgens het archief van de Volksbund, die onder andere de begraafplaats Ysselsteyn beheert, is Walter Kessler een van degenen die tijdelijk in Houthem begraven was. Ook Johann Goohsen was volgens dat archief tijdelijk in „St.Gerlach, Houthem“ begraven.
1945-10-30 Opgravingen Nieuweweg In de week van 15 t/m 20 October 1945 werden 3 Duitsche militairen opgegraven te Valkenburg
Verslag kapt. Croes, Dienst Identificatie, Berging en Opsporing.
1945-10-30 Opgravingen Nieuweweg, lijst Drie lijken, waarvan er maar een geïdentificeerd kon worden: Anton Schuhgraf(s).
1945-10-31 Tabel opgravingen Nieuweweg Deze tabel is een van de resultaten van de opgravingen in de tuin van Villa Leeuwenhorst aan de Nieuweweg in Valkenburg. Zij werden uitgevoerd in de week van 15 t/m 20 oktober 1945 onder leiding van kapitein Croes van de Dienst Identificatie, Berging en Opsporing. Er werden drie lichamen opgegraven, voor zover mogelijk geïdentificeerd en overgebracht naar de Algemene Begraafplaats op de Cauberg.
1945-11-24 Vragenlijst Dienst Identificatie Door de gemeente ingevulde vragenlijst. Een datum is nog niet bekend, daarom hebben we er vrij willekeurig een gekozen.
1945-11-24 Burgem. Hens aan het Rode Kruis Stand van zaken, waaronder: „Zij werden aldaar begraven in September 1944 en de op de lijken aanwezige identiteitsplaatjes werden meegenomen door het Roode Kruis.“.
Iets meer dan twee jaar later (8 januari 1948), schrijft de burgemeester echter aan hetzelfde Rode Kruis, dat hij niets over een bepaalde persoon weet, „daar door de Amerikanen in de bevrijdingsdagen de identiteitsplaatjes werden medegenomen.“ Is dat een vergissing of een nieuwe stand van kennis?
1946-05-22 Registratie graven Duitsche militairen De Dienst van Identificatie en Berging — ressorterende onder het Ministerie van Oorlog — schrijft aan de gemeenten, dat men alle Duitse oorlogsgraven in kaart wil brengen.
1947-12-31 Alfred Reuter Het Rode Kruis in Den Haag vraagt de burgemeester naar Alfred Reuter, maar die kan niet helpen.
1948-04-02 Vader vraagt naar Ernst Parr Edmund Parr, de vader van Ernst Parr, heeft vernomen, dat zijn zoon in of rond Valkenburg is gesneuveld. De datum was volgens hem 12 september 1944, maar toen waren er nog geen gevechten in Valkenburg. Veel aannemelijker is 17 september 1944, toen veel Duitsers op de Goudsberg ten noordoosten van Valkenburg zijn gesneuveld. Dat is dus waarschijnlijk een overschrijffout.
1948-04-20 Graf van soldaat Ernst Parr De burgemeester geeft het verzoek om informatie van Edmund Parr, de vader van Ernst Parr, door aan de commandant van de Duitse Militaire Begraafplaats in IJsselstein (tegenwoordig Ysselsteyn geschreven). Er is geen antwoord bekend, maar wel een graf in Ysselsteyn dat die naam draagt: TD-5-56.
1948-10-02 De Elzasser Oscar Ockenfuss Op 2 oktober 1948 verzoekt het hoofdkwartier van het Franse bezettingsleger in Berlijn (Commandement en chef Français en Allemagne) aan de burgemeester van „Volkenburg“ om inlichtingen over de Elzasser Oscar Ockenfuss, herkenningplaatje -586- II./3.Fl.Rgt.71
1948-10-14 Volksbund aan de burgemeester De Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge vraagt om informatie over Karl Dinkelbach. Op de militaire begraafplaats in Ysselsteyn ligt een soldaat met dezelfde gegevens, die daar Albert wordt genoemd. Dus heet hij hier Karl Albert. Ook de ID-nummers wijken licht van elkaar af, maar het gaat toch om dezelfde persoon.
1948-10-14 Dominee Bergen over Johann Goossen
1948-11-04 Verslag Burgemeester aan de Volksbund Burgemeester Hens van Valkenburg-Houthem schrijft aan de Volksbund (vergelijkbaar met de Nederlandse Oorlogsgravenstichting) over de graven van gesneuvelde Duitsers in de gemeente.
1948-01-08 Alfred Reuter (antwoord van de burgemeester) De burgemeester antwoordt aan het Rode Kruis, dat hij niets over deze persoon weet, „daar door de Amerikanen in de bevrijdingsdagen de identiteitsplaatjes werden medegenomen.“
In een brief aan het Rode Kruis van 24 november 1945 had hij nog verondersteld, dat zij de herkenningsplaatjes hadden meegenomen. De vraag is dus: waar zijn ze gebleven?
1949-12-01 Vader Jost vraagt inlichtingen Door deze brief weten we, wie de dode soldaat in de voortuin van Regina Pacis was.
1950-03-03 Gemeente vraagt kloosters „Weet u meer hierover?“
1950-03-18 Antwoord Ignatius-college „Is hier niet bekend.“
1950-03-27 Antwoord gemeente aan Fritz Jost De gemeente schrijft: „Omtrent uw zoon H.Jost is hier, helaas, niets bekend.“
Dat komt, omdat men vergeten is, ook bij het kleine Benedictinessenklooster na te vragen. Dat bevond zich toen nog in een voormalig pension bij de Geulbrug van de St,-Pieterstraat. Nu is het klooster aan de Oud-Valkenburgerweg 16. [1]
1951-04-18 Veldgraf in IJzeren Rapport van overbrenging, opgemaakt 3 april 1951. Het veldgraf bevond zich in de boomgaard van de kinderen Troisfontaine, Groenstraat D.5 te IJzeren. Het toen nog onbekende stoffelijk overschot is herbegraven in Ysselsteyn op 12 april 1951.
1951-12-10 Pastoor van Schin op Geul over graf Kleimann De pastoor weet niet meer, of de naam van de soldaat in het graf Kleimann is, maar dat klopt inderdaad.
1952-04-01 Graf Kleimann (gemeente aan de gravendienst) Brief van de gemeente aan de Gravendienst van het Ministerie van Oorlog, die de Duitse militaire graven inventariseerde. Toen deze brief werd geschreven, waren blijkbaar de stoffelijke overschotten van alle andere gesneuvelde Duitsers al overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaatsen in Ysselsteyn en Lommel.
Overigens bestaat Obermassau niet, het moet zijn Obermassen (Kreis Unna).