1

De Limburgse gesneuvelden
pers.Valkenburg 1940-1945

 

Karel van Berckel
( Karel Clemens)

∗ 19-08-1892 Delft     † 05-09-1944 Kamp Vught (52)
- Onderduikershulp L.O. - Knokploegen (K.P.) - Ondergrondse pers - Hulp aan joden - Pilotenhelpers - Heerlen - Verzetsherdenkingskruis -

Uitvoerige informatie over de chirurg Karel van Berckel [1.1] vindt u op de website van het Nationaal Monument Kamp Vught [1.2], waar hij werd vermoord. Het hieronder staande is, voor zover niet anders aangegeven een uittreksel daarvan, waaronder (geel gekleurd) enkele citaten:
Hij volgde in Delft de lagere school en het gymnasium, daarna een medische studie in Amsterdam.
Enige jaren is Karel assistent in Amsterdam, daarna één jaar in Wenen en één jaar in Parijs. Vervolgens enige jaren een praktijk in Amsterdam tot aan zijn benoeming, omstreeks 1930, als chef de clinique aan het St. Jozefziekenhuis te Heerlen.
Het St.Jozef-ziekenhuis aan de Putgraaf was toen nog de rand van Heerlen.
Karel leerde de brandweercommandant Charles Bongaerts kennen, die hem introduceerde in het Heerlens verzet. [2.4]
Hij was al voor het uitbreken van de oorlog bezig, zijn verzet voor te bereiden, onder andere door het inrichten van een geheime ruimte in zijn huis.
Hij en zijn vrouw Eleonora hebben beiden vanaf het begin van de oorlog systematisch de nazi’s tegengewerkt door onder andere het onderbrengen van en hulp aan joden en piloten. Verder schreef hij voor het Heerlens verzetsblad Het Vrije Volk, niet te verwarren met het grotere, nu nog bestaande blad met dezelfde naam. [2.11]
Zoals bijna alle mensen van de Limburgse L.O./K.P. was hij een vroom Christen.
Van Berckel was een van degenen, die van het ziekenhuis een onmisbare plaats maakte voor het verzet in Heerlen en omstreken. Een belangrijke rol daarin speelden ook de nonnen (Kleine Zusters van de Hl. Joseph), die er werkten en het huis bestuurden.
Toen de koerier Theo Crijns op de vlucht gewond werd en als gevangene in het ziekenhuis terecht kwam, verbond Van Berckel zijn gezicht zodanig, dat hij niet kon spreken en wist hem voorlopig buiten de handen van de Sicherheitspolizei te houden. Crijns werd bevrijd met een schietpartij, als gevolg waarvan een bewaker overleed. Dr. Van Berckel zorgde ervoor, dat de knokploeg met hun zwaargewonde het ziekenhuis konden verlaten.

In Het Grote Gebod staat over hem: Tevens: artsenverzet. Gearresteerd op 25 augustus 1944 i.v.m. pilotenhulp van zijn dochter, die aan de Spaanse grens werd gearresteerd. [3]
Dat is onvolledig. We lezen bij Cammaert over zijn dochter Charlotte, die in Nijmegen rechten studeerde: Zij was betrokken bij het studentenverzet, hielp joodse kinderen en andere vervolgden, verrichtte koeriersdiensten en begeleidde vluchtelingen naar Perpignan. Vader en dochter werkten nauw samen. Voor de grensoversteek met België maakte Charlotte gebruik van de diensten van de franciscaner pater J.H. Everts uit het klooster te Hoogcruts-Slenaken.
Zij werd met haar metgezellen in de trein vóór Perpignan aan een nauwkeurige controle onderworpen en bij aankomst gearresteerd. Charlotte belandde in het vrouwenconcentratiekamp van Ravensbrück, maar overleefde de oorlog. [2.4]
Op dezelfde pagina schrijft Cammaert: Er waren kortom voldoende indicaties die in zijn richting wezen, maar de ware oorzaak van zijn arrestatie kon niet worden achterhaald.
Hij werd verhoord, in de vroege morgen van vrijdag 24 augustus gearresteerd en naar kamp Vught gebracht. Hij is op 5 september 1944, Dolle Dinsdag [4] met veel andere verzetsmensen in Kamp Vught vermoord (Deppner executies [5]) en ter plekke gecremeerd, enige dagen voor de bevrijding van het kamp door de geallieerden. Zijn laatste rustplaats is in de asputten achter het crematorium. [6]
In de hal van het Zuyderland-ziekenhuis in Heerlen, dat de opvolger is van het Putgraafziekenhuis, is een reliëf ingemetseld dat Dr. van Berckel afbeeldt. [7]
Karel Clemens ( Karel ) van Berckel staat op de Erelijst 1940-1945 van de Staten-Generaal. [8]

Vught • Fusilladeplaats • Former execution site • Ancien site d’exécution


Voetnoten

1. Nationaal Monument Kamp Vught
   1. biogr. Karel van Berckel (Nederlands)
   2. Website • Nederlands • Deutsch • English • Français
2. Dr. F. Cammaert, Het Verborgen Front – Geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog. Doctorale scriptie 1994, Groningen
   4. Hulpverlening aan geallieerde piloten en hun bemanningsleden, p.241. Charlotte van Berckel: p.333
   11. Illegale pers III.3. Het Vrije Volk, p. 1076
3. Het Grote Gebod I-2, De Landelijke KnokPloegen
   Limburg, J.W. Hofwijk
4. Dolle Dinsdag, Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français
5. 1. Deppner-executies / Erich Deppner, Wikipedia • Nederlands • Deutsch
   2. Lodewijck Ivo Crijns, Met Godsvertrouwen voor het vuurpeloton • Karel van Berckel, verzetsman en chirurg, ISBN 9789462490888
6. Asputten Kamp Vught
7. Plaquette Dr. van Berckel, hospitaal Heerlen
8. Erelijst 1940-1945
9. Oorlogsgravenstichting.nl
10. https://www.nmkampvught.nl/biografieen/1125/
11. Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
12. Wikipedia NL: Karel Clemens van Berckel