Heerlen
text, no JavaScript Log in  Deze pagina in het NederlandsDiese Seite auf DeutschThis page in English - ssssCette page en FrançaisEsta página em Portuguêsnaar boventerug

Limburg 1940-1945,
Hoofdmenu

  1. Mensen
  2. Gebeurtenissen/ Achtergronden
  3. Verzetsgroepen
  4. Steden & Dorpen
  5. Concentratiekampen
  6. Valkenburg 1940-1945

1940-1945. Het verzet in Nederlands Limburg

vorigebackvolgende

Heerlen


Giel Berix
,
Districtschef LO
Wikimedia


St. Josefziekenhuis Heerlen

Karel van Berckel

Chef de clinique
Wikimedia
https://www.openstreetmap.org/relation/1411782#map=10/50.8763/5.9713

Het district Heerlen van de L.O. bestond uit acht rayons:

  1. rayon Heerlen
  2. Hoensbroek
  3. Kerkrade
  4. Ubach over Worms
  5. Brunssum
  6. Geleen
  7. Klimmen
  8. Valkenburg

Bron: Dr. Fred Cammaert, Het Verborgen Front, hoofdstuk VIb $VIII: De L.O.-districten

In Heerlen zetelde de centrale van het gelijknamige district van de LO. Het St. Josefziekenhuis onder chefarts Karel van Berckel speelde een vooraanstaande rol als centrum. De eerste districtsleider was kapelaan Giel Berix. Brandweercommandant Charles Bongaerts moest er natuurlijk vaak zijn.
De stad Heerlen was een voorbeeld van goed samenwerkende verzetsgroepen. Zij stonden door de sterke verzuiling van de toenmalige samenleving in het begin onwennig tegenover elkaar, als ze elkaar überhaupt kenden. Ze kwamen uit heel verschillende hoeken:

  • De oud-militairen met meestal een conservatieve politieke inslag zoals Smit en Bongaerts, die uit nationale overwegingen verzet pleegden. Zij waren al vroeg bezig maar werden voor een groot deel ook vrij vroeg door de bezetters opgespoord.
  • De katholieken, die zich in de LO en de knokploeg organiseerden. Vanaf 1943 waren zij in de mijnstreek maar ook in heel Limburg veruit de grootste verzetsorganisatie. De voornaamste leider van de Heerlense LO was Giel Berix, kapelaan aan de Pancratiuskerk, de hoofdkerk van Heerlen.
  • De gereformeerden zoals de Heerlense dominee Pontier en Jaap Musch, die zich vooral met de redding van joden en met name van joodse kinderen bezig hielden.
  • De communisten waren in Heerlen de eersten die verzet pleegden. Zij waren een besloten groep, velen van hen waren mijnwerkers, die meer en meer ook met andere groepen zoals de LO gingen samenwerken. In verhouding tot hun ledenaantal de verzetsgroep met de meeste dodelijke slachtoffers.
  • De sociaaldemocraten hadden geen eigen verzetsgroep behalve de in Limburg vrij onbetekenende RVV. Werkten o.a. mee bij pater Beatus.

De franciscaan Gerard van Beckhoven, beter bekend als pater Beatus, was een van de grootste netwerkers. Hij is erin geslaagd, al die tegenstrijdige groepen tot samenwerking te bewegen. Hij en zijn kring van mensen uit al die groepen vormden de cement van die samenwerking.
Een belangrijke plaats voor al die activiteiten was het St. Josefziekenhuis ofwel Putgraafziekenhuis, waar de chirurg en chef de clinique Karel van Berckel en de nonnen aan het roer stonden.
Zie ook Heerlen tijdens de Tweede Wereldoorlog


Bevrijd: 1944-09-17


Heerlen was en is het centrum van de oostelijke mijnstreek. Tijdens de oorlog waren de mijnen nog volop in bedrijf en zij waren voor de stroomvoorziening, maar ook voor de spoorwegen en dus voor de Duitsers van groot belang. Als gevolg daarvan konden veel jonge mannen, die niet naar Duitsland wilden om te werken, op legale wijze hier blijven. Maar er werkten ook veel onderduikers in de mijnen, met valse papieren, omdat daar niet zo precies op gelet werd.
Zie ook April-Mei-stakingen in 1943.
Bezoek eens het Joods Monument, Akerstraat, 6411GV, Heerlen. Oorspronkelijk was de gedenkplaat bevestigd aan de binnenzijde van het balkon boven de ingang van de synagoge aan de Stationsstraat. Na verkoop van de synagoge aan apotheek Ritsen, werd de plaquette overgebracht naar de Joodse begraafplaats.

Alle Limburgse gesneuvelden

Heerlen – 36 pers.

Beckhoven, van
Gerardus
Pater Beatus
∗ 1899-09-21
Amsterdam
† 1945-03-20
Bergen-Belsen
- Vroeg verzet - Onderduikershulp L.O. - Ondergrondse pers - De geestelijken - Heerlen - Onderduikers -

Gerard van Beckhoven ofwel Pater Beatus van Beckhoven OFM was kapelaan te Heerlen in het rectoraat Sint Franciscus aan de Laanderstraat te Heerlen [1] en werd daar een vluchtelingenhelper met …

Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
muur: links, regel 15-02
Beers, van
Adrianus Hubertus
∗ 1895-09-24
Wamel
† 1942-08-31
KZ Groß-Rosen
- Vroeg verzet - Heerlen - Communisten & sympathisanten -

Steigerbouwer, hielp bij het over de grens smokkelen van vluchtelingen. Gearresteerd op 24 juni 1941.
Hij kwam uiteindelijk aan in het Nacht und Nebel [1] kamp Groß-Rosen [2], …

muur: midden, regel 05-02
Berckel, van
Karel C.
∗ 1892-08-19
Delft
† 1944-09-05
Kamp Vught
- Onderduikershulp L.O. - Knokploegen (K.P.) - Heerlen - Ondergrondse pers -

Uitvoerige informatie over de chirurg Karel van Berckel [1.1] vindt u op de website van het Nationaal Monument Kamp Vught [1.2], waar hij werd vermoord. Het hieronder staande is, voor …

Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
muur: links, regel 15-03
Berix,
Jan Willem
Giel
∗ 1907-04-12
Meers
† 1945-03-13
Bergen-Belsen
- Vroeg verzet - Onderduikershulp L.O. - Heerlen - Onderduikers - De geestelijken -

Giel Berix was sinds 10 september 1933 kapelaan (in Nederland titel voor rooms-katholieke hulpgeestelijken. In België ook onderpastoor genoemd) aan de Sint Pankratiuskerk in Heerlen. [4]
Giel …

Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
muur: links, regel 15-04
Betuw, van
Johannes Petrus Maria
Jan “Jules”
∗ 1923-08-08
Eygelshoven
† 2015-03-13
Heerlen
- Koeriers van het verzet - Onderduikershulp L.O. - Heerlen - Overlevenden -

De data over zijn overlijden komen van genealogieonline.nl [1], van zijn geboorte van [1] en [2]
Tijdens de oorlog was Jan van Betuw buschauffeur en koerier in het LO …

Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
Bongaerts,
Charles M.H.J.
∗ 1909-08-07
Venlo
† 1944-11-23
KZ Ladelund, KZ Neuengamme
- Ondergrondse pers - Politie - Ordedienst (O.D.) - Netwerk Bongaerts - Vroeg verzet - Heerlen -

Getrouwd met Trees (Theresa) Dahmen. Charles Bongaerts vocht in 1940 tijdens de vijfdaagse slag om Nederland als eerste luitenant der reserve aan de zwaar bevochten "Grebbenberglinie", die …

muur: links, regel 16-01
Cornips,
Constant Jozef Ernest
Constant
∗ 1895-09-19
Berg en Terblijt,
† 1944-09-05
Kamp Vught
- Heerlen - Onderduikershulp L.O. - Berg en Terblijt -

„Meer gecompliceerde kledingbehoefte werd met mij geregeld door de directeur van het gemeentelijk armenbestuur, de heer Cornips. Deze was uit hoofde van zijn functie hiervoor zeer competent. …

Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
muur: links, regel 17-01
Dost,
Mans
∗ 1905-12-10
Onstwedde
† 1942-11-12
Neuengamme
- Vroeg verzet - Heerlen - Ondergrondse pers - Communisten & sympathisanten -

Fabrieksarbeider, verbindingsman van De Waarheid. In de kaartenbak Limburg [1] van de CPN (Communistische Partij Nederland) wordt zijn achternaam Dorst gespeld, maar verder overal Dost. …
muur: midden, regel 06-01
Erkens,
Pieter Mathijs
Math.
∗ 1892-07-29
Schinnen
† 1944-11-19
Neuengamme
- Onderduikershulp L.O. - Heerlen -

Math Erkens was sinds 30 januari 1934 directeur van N.V. Beckers-Koten’s Steenfabriek te Heerlen. In de oorlogsjaren 1940-1945 heeft de fabriek niet geproduceerd. [1]
Hij …

muur: links, regel 16-02
Förster,
Maria Anna Clara
Mies
∗ 1915-11-16
Helmond
† 1945-03-18
Heerlen
- Verzetsvrouwen - Onderduikershulp L.O. - Koeriers van het verzet - Heerlen -

Verpleegster, assistente van de keuringsarts van het gemeentelijk arbeidsbureau in Heerlen. „Zij behoedde talrijke goedgekeurde personen voor uitzending naar Duitsland door op grote schaal …


Deze persoon staat (nog?) niet op de muren van de kapel.04-11
Gerards,
Wilhelm
Willi
∗ 1907-11-04
Bottrop (D)
† 1942-07-24
Heerlen
- Ondergrondse pers - Heerlen - Communisten & sympathisanten -

Wilhelm Gerards is in Bottrop (D) geboren als zoon van ouders uit Heerlen en had sinds zijn geboorte de Nederlandse nationaliteit. Zijn vader was daar mijnwerker. Toen hij nog geen twee jaar oud …

muur: midden, regel 07-01
Janssen,
Sjef
∗ 1923-01-13
Heerlen
† 1943-03-29
Hamburg-Neuengamme
- Vroeg verzet - Groep Smit - Heerlen - Dutch-Paris -

Joseph Jean Elise Janssen was mijnbeamte [1.1], lid van de groep Smits en de internationale verzetsgroep en ontsnappingsroute Dutch-Paris [2], net als zijn oom Joseph Lejeune en
muur: links, regel 15-05
Kleine Zusters van de Hl. Joseph,

∗ 
- Onderduikershulp L.O. - Verzetsvrouwen - Heerlen - De geestelijken - Overlevenden -

Het Sint-Josephziekenhuis aan de Putgraaf [1] in Heerlen was tijdens de bezetting vast in de handen van het verzet en met name van de onderduikershulp LO. Dat was een gevolg van de …

Konieczny /Koniecny,
Edmund (Ed)
∗ 1912-10-02
Lünen (D)
† 1944-09-08
Berg en Terblijt
- Duikhoofden - Onderduikershulp L.O. - Heerlen -

Edmund Konieczny woonde in Heerlen en was tolk/beëdigd vertaler. Zijn ouders waren in Polen geboren. Lid verzet behorend tot LO-Heerlen.
Konieczny, die sedert eind 1942 het …
muur: links, regel 16-03
Kuypers,
Johannes Wilhelmus
Jan
∗ 1924-07-08
Heerlerheide
† 1945-01-26
Hauptlager Neuengamme
- Onderduikers - Dwangarbeid - Heerlen -

Kuypers of Kuijpers? De afdeling bevolking van zijn woonplaats Heerlen schrijft op 29 november 1051: Kuypers. [1#4]
Zo staat zijn naam dus ook op de muur van het verzetsmonument …
muur: links, regel 17-02
Lubben,
Johan Herman
Johan
∗ 1893-10-24
Enschede
† 1944-12-07
Bergen-Belsen
- Ondergrondse pers - Communisten & sympathisanten - Heerlen -

Johan Lubben was mijnwerker. Laatste woonplaats: Heerlerheide.
De nevenstaande foto en alle volgende informatie is te vinden op scans die door een familielid bij …

muur: midden, regel 07-02
Musch,
Jaap
∗ 1913-03-08
Amsterdam
† 1944-09-07
Ommen
- Onderduikers - NV - Heerlen - Brunssum -

Jaap en Gerard Musch deden hun verzetswerk op de basis van hun christelijke overtuiging. Jaap verhuisde in verband met zijn verzetswerk op 9 september 1942 van Amsterdam naar …

Deze persoon staat (nog?) niet op de muren van de kapel.04-22
Ploeg, van der
Hendrik
Herman
∗ 1890-11-27
Leeuwarden
† 1944-04-24
Heerlen
- Onderduikershulp L.O. - Heerlen -

Foto: familiearchiefHendrik van der Ploeg verliet het ouderlijk huis op 14-jarige leeftijd (zijn ouders waren alcoholisten) en woonde in …

Deze persoon staat (nog?) niet op de muren van de kapel.
Prompers,
Nicolaas Maria Hubertus
Nic
∗ 1908-11-05
Sint Geertruid
† 2003-09-21
Gulpen
- Onderduikershulp L.O. - Heerlen - De geestelijken - Overlevenden -

Tijdens een van de eerste dagen van de maand september 1943, werd ten huize van Rector Nic Prompers in het ziekenhuis het L.O.-district Heerlen opgericht. Prompers werd de eerste districtsleider, …

Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
Ramakers,
Victor Leo Servaas
Servaas
∗ 1906-04-23
Schinnen
† 1945-03-09
Bergen-Belsen
- Heerlen - Onderduikershulp L.O. - Duikhoofden - De geestelijken -

Kapelaan te Heerlerheide. Aanhouding op 18 augustus 1944 door de Landwacht. [1][2]
In zijn dossier bij de OGS staat: Wegens bemoeienis met onderduikers en zijn houding …
muur: links, regel 16-04
Rinzema /Rensema,
Sjoerd
∗ 1909-02-28
Drachten
† 1945-06-01
Maastricht
- Ondergrondse pers - Heerlen - Communisten & sympathisanten -

Sjoerd Rinzema was bakker [1#12] en mijnwerker [1#2] en woonde sinds 4 augustus 1930 in Heerlen. [1#3]
Volgens bijna alle bronnen, bijvoorbeeld oorlogsgravenstichting.nl/ [6] …

muur: midden, regel 08-01
Rooyackers /Rooijackers,
Wilhelmus Antonius
Wim
∗ 1918-03-13
Heerlen
† 1944-09-05
Vught
- Heerlen - Knokploegen (K.P.) - Ondergrondse pers - Vroeg verzet - Politie -

Wim Rooijackers was handelscorrespondent en agent van de mijnpolitie. Hij hield zich al vroeg bezig met de hulp aan uit Duitsland gevluchte krijgsgevangenen. [1#3] p. 217) en was …

muur: links, regel 17-03
Savelsberg,
Reinier
Harry
∗ 1895-04-27
Schaesberg
† 1943-05-02
Wellerlooi (Bergen [L])
- Heerlen - April-Mei-stakingen, 1943 -

Reinier Savelsberg was electromonteur op de staatsmijn Oranje-Nassau III en betrokken bij de April-Meistaking van 1943. In de nacht van 1 op 2 mei 1943 met
muur: links, regel 17-04
Schiphorst,
Thomas Adrianus Maria
Tom
∗ 1923-01-01
Heerlen
† 1945-03-09
Mauthausen
- Ondergrondse pers - Studenten - Heerlen - Nijmegen - Onderduikershulp L.O. - Knokploegen (K.P.) -

Tom Schiphorst woonde op de Paddepoelscheweg 15 in Nijmegen, verzorgde onderduikers en verspreidde illegale bladen. Bovendien verborg hij een Amerikaanse piloot. Behoorde tot de …
muur: links, regel 18-01
Schunck,
Pierre
Paul Simons
∗ 1906-03-24
Heerlen
† 1993-02-02
Kerkrade
- Onderduikershulp L.O. - Heerlen - Valkenburg - Overlevenden - BS (Binnenlandse Strijdkrachten) -

Oprichter en rayonleider L.O. Valkenburg onder de deknaam „Paul“. Hij was ook medewerker van de inlichtingengroep ID18, die hoorde bij het …
Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
Schutte,
Jacob
∗ 1920-12-01
Heerlen
† 1944-12-31
Neuengamme
- Heerlen -

Jacob Schutte was mijnwerker. Volgens vriendenkringneuengamme.nl [1] is hij gearresteerd op 04 augustus 1944 als lid van de LO Heerlen, zat tot 10 september 1944 in het concentratiekamp Amersfoort …

muur: links, regel 18-02
Sikkes,
Hendrik
∗ 1894-11-24
Gaasterland
† 1945-05-31
Bergen-Belsen
- Onderduikershulp L.O. - Heerlen -

Mijnwerker en jodenhelper, geboren op 24 november 1894 in Mirns en Bakhuizen (Gaasterland). Op 17 mei 1924 in Gaasterland getrouwd met Marijke Teernstra. Ondanks de betrekkelijke armoede hebben zij …

muur: links, regel 18-03
Sluijmers,
Leendert L.
∗ 1922-01-03
Heerlen
† 1945-03-03
Hamburg-Neuengamme
- Onderduikers - Dwangarbeid - Heerlen -

Leendert Sluijmers was automonteur [1#3][1#8] en autolasser [1#5]. Hij werd op 25 juli 1944 gearresteerd wegens het ontduiken de Arbeitseinsatz [2] (gedwongen tewerkstelling, …
muur: links, regel 19-01
Smit,
Joseph
Sef
∗ 1916-09-09
Roermond
† 1942-09-17
Amsterdam
- Vroeg verzet - Groep Smit - Politie - Heerlen - Inlichtingenwerk -

Sef Smit was voor de oorlog beroeps­sergeant bij het 13e Regiment Infanterie. [1] koos na de demobilisatie in juli 1940 voor een dienstverband bij de marechaussee in Heerlen. Lang hield …

muur: links, regel 19-02
Spreksel,
Charles
∗ 1916-07-03
Heerlen
† 1945-01-07
KZ Schömberg, KZ Natzweiler
- Ondergrondse pers - Vroeg verzet - Groep Smit - Heerlen -

Charles Spreksel was de zoon van aannemer Frans Spreksel en Agnes Schepens en sinds zijn demobilisatie werkte hij als chef-etaleur bij warenhuis Schunck in Heerlen. [4]
Hij verspreidde in …

muur: links, regel 19-03
Stahl,
Heinrich
∗ 1902-09-12
Kohlscheid
† 0000-00-00
- NSDAP - Heerlen - Overlevenden -

Mijningenieur, „Reichsdeutscher“. Hij was getrouwd met een zus van Pierre Schunck. Werkte al voor de oorlog op de mijn en was tevens directeur en medeeigenaar van de kalkgroeve van zijn …
Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg
Tempelaars,
Meijnardus Jacobus
Meindert
∗ 1904-06-06
Den Haag
† 1943-05-02
Wellerlooi (Bergen [L])
- April-Mei-stakingen, 1943 - Heerlen -

Meindert Tempelaars was houwer op de staatsmijn Oranje-Nassau III. Gearresteerd i.v.m. de mijnstaking en in de nacht van 1 op 2 mei 1943 met
muur: links, regel 18-04
Tobben,
Hendricus Hubertus
Harry
∗ 1917-08-24
Heerlen
† 1945-03-15
Hameln (D
- Ondergrondse pers - Vroeg verzet - Ordedienst (O.D.) - Politie - Heerlen - Inlichtingenwerk - Netwerk Bongaerts - -

Harry Tobben was oud-militair en na zijn demobilisatie door de Duitsers in 1940 lid van de mijnpolitie. Was o.a. betrokken bij sabotage in de Oranje-Nassaumijn I (O.N. I) te Heerlen, wat door de
muur: links, regel 19-05
Vinerius /Vienerius,
Engelbert Joseph
∗ 1893-05-10
Rheine
† 1942-11-17
Neuengamme
- Ondergrondse pers - Heerlen - Communisten & sympathisanten -

Mijnwerker, verspreider van De Vonk en De Waarheid, gearresteerd op 19 juni 1942, tegelijk met Johan Herman Lubben,
muur: midden, regel 08-02
Vlemmings,
Lambert
∗ 1918-11-10
Breda
† 1945-02-23
Dachau
- Ondergrondse pers - Vroeg verzet - Groep Smit - Heerlen -

Lambertus Arnoldus Vlemmings was oud-militair en na zijn demobilisatie door de Duitsers in 1940 besteller bij Van Gend & Loos. Verspreidde in het begin illegale bladen en stencils, die door
muur: links, regel 19-04
Zanders,
Johan(n)
∗ 1898-05-20
Kevelaer
† 1945-04-29
Siegburg
- Communisten & sympathisanten - Dwangarbeid - Heerlen -

Johan Zanders komt voor in de kaartenbak van de CPN Limburg. Daaruit blijkt het volgende:
Hij zou zijn gearresteerd op 24 augustus 1934. Dit is natuurlijk een schrijffout en moet zijn 24 …

n-