Kleine Zusters van de Hl. Joseph

Het Sint-Josephziekenhuis aan de Putgraaf [1] in Heerlen was tijdens de bezetting vast in de handen van het verzet en met name van de onderduikershulp LO. Dat was een gevolg van de samenwerking van verschillende mensen en groepen, maar was nooit mogelijk geweest wanneer niet ook de nonnen, die het ziekenhuis bestuurden, hadden meegedaan.
Zij behoorden tot de congregatie Kleine Zusters van de Heilige Joseph [2], die in 1872 door de Heerlense priester Peter Savelberg was opgericht. Ooit was de congregatie de op een na grootste van Nederland. Zij stond open voor vrouwen zonder opleiding, zonder geld, of met een handicap. Hun leus was „Helpen waar niemand helpt“.
In 1904 nam Savelberg met de arts Frans de Wever het initiatief tot oprichting van het Sint-Jozefziekenhuis, onder de leiding van die Congregatie.
Deze nonnen staan voor de rol die vrouwen in de maatschappij van die tijd en dus ook in het verzet speelden: bijna onzichtbaar maar onmisbaar. Men denkt terecht aan de belangrijke rol van mensen als de chirurg en chefarts Karel van Berckel , die in Vught is doodgeschoten. Maar zonder de nonnen was het nooit gelukt, een complete verdieping van het onoverzichtelijke ziekenhuis te laten verdwijnen, waar ondergedoken mensen werden verzorgd. Er is onder andere een joodse baby, Ephraim Eisenmann geboren, met behulp van zijn tante Johanna Cohen, die vroedvrouw was. [3]
De Heerlense brandweer, onder leiding van Charles Bongaertz, bracht ook mensen voor deze verdieping aan. Bijvoorbeeld een geallieerde piloot, die in Houthem uit een brandend wrak was gered en in een brandweeruniform naar ziekenhuis werd gebracht, onder de ogen van de Duitsers.
Het personeel werd door de nonnen op betrouwbaarheid gescreend en wie daarbij niet voldeed, kreeg nergens weet van.
Toen Giel Berix, de districtsleider van de Heerlense LO, samen met de Valkenburgse rayonleider Pierre Schunck , matrassen kwam stelen voor de duikherberg in Geulhem, keken ze een andere kant op.
In het ziekenhuis werd veel door de LO vergaderd. Het was daarvoor een ideale plaats. Er gingen immers veel mensen in en uit. De zusters zorgden voor koffie en gebak.
Voor zover ons bekend is, is er nooit ergens enig woord van waardering voor hun levensgevaarlijke werk gevallen. Ze deden immers gewoon maar hun plicht.

Voetnoten

1. St. Josef ziekenhuis (Putgraaf ziekenhuis), Heerlen
   Wikipedia NL
2. Wikipedia NL Kleine Zusters van de Heilige Joseph
   Andere tijden De Kleine Zusters uit Heerlen
3. Yad Vashem, The righteous among the nations,
   https://righteous.yadvashem.org/?search=Veugelers&searchType=righteous_only&language=en, search for: Veugelers.