Kamp Westerbork

Toen de Nationaalsocialisten in Duitsland aan de macht waren gekomen, werd het voor veel Joden steeds duidelijker, dat het steeds gevaarlijker werd. In de jaren 1933-1939 vluchtte een toenemend aantal naar het buitenland. Ook naar Nederland, zelfs toen men merkte, dat er een oorlog op til was. Men dacht, dat ook nu Nederland neutraal zou blijven. In de landen waar de vluchtelingen aankwamen was de openbare mening meestal afwijzend. Net als tegenwoordig. De Nederlandse regering vond een „oplossing“: de vluchtelingen moesten zelf een kamp bouwen, ver van de bewoonde wereld op de hei in Drenthe. In 1939 werd het in gebruik genomen als Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork om reeds toegelaten Joodse vluchtelingen uit het Duitse Rijk te concentreren in afwachting van uitzetting. [1]
Tegenwoordig wil men ongewenste vluchtelingen kwijt in Rwanda.
Toen het Duitse leger Nederland veroverde, veranderde aanvankelijk niet veel. De nazi’s vonden het natuurlijk prima, dat veel Joden praktisch al klaar voor transport stonden. Toen de razzia’s begonnen, kamen daar nog de Nederlandse joden bij.

Tijdens de Wannsee-conferentie in Berlijn [2] werd het proces op gang gebracht, de joden in alle door de nazi’s gecontroleerde gebieden uit te roeien. Die genocide verliep op een zeer effectieve manier. De in Nederland gearresteerde joden moesten eerst in Westerbork worden verzameld. Het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork werd het Judendurchgangslager Westerbork. De eerste deportatietrein vertrok van daar op 16 juni 1942.
Om de moordmachine zo geruisloos mogelijk te laten draaien, werd zoals in alle concentratiekampen gewerkt volgens het systeem „verdeel en heers“. Er werd een hiërarchie onder de gevangenen opgebouwd. Bovenaan op die ladder werden de eerste bewoners gezet: de oude ingezetenen van het kamp (die alten Lagerinsassen), die uit het Duitse Rijk waren gevlucht. Zij kregen verschillende privileges zoals voorlopige vrijstelling van transport, maar zij moesten ook functies uitvoeren, waaronder het samenstellen van de transportlijsten.

Om ervoor te zorgen dat alles zo rustig mogelijk verliep, werd bovendien verteld, dat de joden naar Oost-Europa werden gestuurd om daar een nieuw leven te beginnen. Dat kenden ze al uit de bijbel: de Babylonische ballingschap. Men vermoedde dwangarbeid, maar geen massamoord. Er kwamen toch geruchten op gang, dat iedereen zou worden vermoord. Maar de meesten dachten of wilden denken, dat het zo erg wel niet zou komen.
Er werden in Westerbork kosten noch moeite gespaard, om die illusie staande te houden. De school, de crèche en het ziekenhuis van het kamp draaiden gewoon door, er kwamen met steun van de kampleiding allerlei zelf georganiseerde culturele activiteiten op gang en zo voorts. Het leek allemaal zo normaal, als de regelmatige transporten er niet waren geweest.
Ook de niet-joodse bevolking van Nederland hechtte meestal weinig geloof aan de berichten over vernietigingskampen. Na de neergeslagen februaristaking in 1941 durfde bijna niemand meer solidariteit met de joden te tonen. De hulp aan Joden kwam pas goed op gang, nadat een groot deel van de joden al was gedeporteerd. Vanuit Westerbork werden ruim 107.000 joden gedeporteerd. Daarvan overleefden slechts 5000 de oorlog. [1][3]
Onder deze pagina vindt u alleen namen van gedeporteerde joden uit de toenmalige gemeente Valkenburg-Houthem. Het is voor een enkeling niet te doen, ook andere plaatsen daarbij te betrekken. Maar die hebben allemaal hun eigen lijsten en struikelstenen.

Toen in Nederland alleen nog maar ondergedoken joden leefden, waren de zo geheten zigeuners aan de beurt. Een groot deel waren reizende Sinti. In 1943 werd het reizen voor alle woonwagenbewoners die geen uitzonderingsvergunning hadden (bijv. kermismensen) verboden, waardoor zij hun inkomstenbron verloren. Op 14 mei 1944 kreeg de Nederlandse politie de opdracht, eener centrale aanhouding van alle in Nederland verblijvende personen die het kenmerk der zigeuners bezitten en ze naar Westerbork te brengen. Nadat een deel weer was vrijgelaten, omdat zij niet tot de Roma-minderheid behoorden, werden op 19 mei 1944 de overgebleven 247 personen naar het „Zigeunerlager“ van Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Dat was direct naast de gaskamers. Toen zij begin Augustus ook aan de beurt kwamen, wisten ze dus precies wat hun te wachten stond en probeerden tevergeefs zich te weer te zetten. Van deze gedeporteerden overleefden maar 32 de oorlog. [4.1]
Lees meer op deze website over de Porajmos in Limburg, zoals die vergeten Holocaust in het Romani wordt genoemd. [4.2]

Na de oorlog werden in het voormalige concentratiekamp een tijd lang Nederlandse collaborateurs gevangen gezet. In met name de eerste periode dat het interneringskamp bestond, kwamen tientallen gevangenen om het leven door epidemieën, systematische ondervoeding en mishandeling. [5]
Als gevolg van de onafhankelijkheid van Indonesië werden er in 1950 "Indische" Nederlanders voorlopig gehuisvest, die voor een deel nog nooit in Nederland waren geweest. Een jaar later werd het een woonoord voor gedemobiliseerde Zuid-Molukse militairen en hun gezinnen, die in het KNIL hadden gediend. [6]
Vanwege de afgelegen ligging werd in 1970 de WSRT (Westerbork Synthese Radio Telescoop) in gebruik genomen voor sterrenkundige waarnemingen. Hiervoor werd een deel van het voormalige kamp gesloopt. [7]
Later zijn bijna alle overblijfselen van het kamp gesloopt, misschien omdat velen niet aan die verschrikkelijke tijd herinnerd wilden worden. Er is inmiddels op 12 april 1983 een museum geopend met de naam Herinneringscentrum Kamp Westerbork [8]
Lees ook In dépôt, dagboek uit Westerbork van de journalist Philip Mechanicus, die ook door de nazi’s is vermoord. [9]

1. Kamp Westerbork, Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
2. Wannseekonferenz, Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
3. Alle 102.000 namen (pdf)
4. 1. kampwesterbork.nl, Sinti & Roma • Nederlands • Deutsch • English
   2. Porajmos in Limburg
5. H. Eefting (2007) De bijzondere rechtspleging. Rampzalige gevolgen enz., p.316, ⇒ [1]
6. wikipedia NL Woonoord Schattenberg
7. Westerbork Synthese Radio Telescoop, Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français
8. 1. Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Oosthalen 8, NL-9414TG Hooghalen
   2 OpenStreetMap
   3. Wikipedia NL
9. Philip Mechanicus, In dépôt, Dagboek uit Westerbork. Met een inleiding van dr. J. Presser. (Van Gennep, Amsterdam 1964. Download dbnl)

Gedeporteerd uit Valkenburg-Houthem

1942-08-31 Grete (Margaretha) Abraham † Auschwitz (Oświęcim)
1942-08-31 Frits Cohen † Auschwitz (Oświęcim)
1942-08-31 Rosel Cohen † Auschwitz (Oświęcim)
1942-08-31 Hesselina (Liena) Drielsma † Auschwitz (Oświęcim)
1942-08-31 Jozef Günsberg † Auschwitz (Oświęcim)
1942-08-31 Isaak de Jong † Auschwitz (Oświęcim)
1942-09-07 Johanna Baum † Auschwitz (Oświęcim)
1942-09-10 Eva Cok-De Wilde † Auschwitz (Oświęcim)
1942-10-01 Bertha Golstein † Auschwitz (Oświęcim)
1942-10-01 Jacques Samuel † Auschwitz (Oświęcim)
1942-10-22 Leib (Mojzesz Leib) Eisenberg † Auschwitz (Oświęcim)
1942-11-09 Ester Weinreb † Auschwitz (Oświęcim)
1942-11-19 Bertha Cahn † Auschwitz (Oświęcim)
1942-11-19 Levie Sajet † Auschwitz (Oświęcim)
1942-11-19 Grietje Weiniger † Auschwitz (Oświęcim)
1942-12-31 Rudolf Benedik † Spytkowice
1942-12-31 Jacob Jacobs † Spytkowice
1943-01-15 Robert Benedik † Spytkowice
1943-01-15 Salomon Jacobs † Spytkowice
1943-02-28 Machiel Cok † Auschwitz (Oświęcim)
1943-04-23 Emma Horn † Vught
1943-05-14 Josef Benedik † Sobibor
1943-05-14 Liza Benedik † Sobibor
1943-05-14 Daniel Cahn † Sobibor
1943-05-14 Elise Cahn † Sobibor
1943-05-14 Karel Cahn † Sobibor
1943-05-14 Louis Cahn † Sobibor
1943-05-14 Bertha Heijser † Sobibor
1943-05-14 Mathilde Heijser † Sobibor
1943-05-26 Servaas Soesman † Maastricht/Aachen?
1943-06-11 Mozes Friesem † Sobibor
1943-06-11 Setta Lambert † Sobibor
1943-07-02 Walter Benedik † Sobibor
1943-07-23 Frieda Kopf † Sobibor
1943-08-12 Albert Cahn † Neukich
1943-08-23 Curt/Kurt Hirschberg † Blechhammer (Auschwitz)
1944-02-11 Maria Goldberg † Auschwitz (Oświęcim)
1944-03-31 Georges Cahn † Midden-Europa
1944-03-31 Ferdinand Gottschalk † Midden-Europa
1944-03-31 Rudi Gottschalk † Midden-Europa
1944-03-31 Benediktus Hirschel Sajet † Midden-Europa
1944-09-06 Rosa Cahn † Auschwitz (Oświęcim)
1945-01-21 Alice Gebhardt-Rosenwald † Auschwitz (Oświęcim)
hr

Limburgse monumenten vertellen 1940-1945
H.J. Mans & A.P.M. Cammaert
Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994
ISBN 90 70356 67 883

Digitaal Namenmonument Oranjehotel
Het is een van de meest gestelde vragen: wie zaten er gevangen in het Oranjehotel? Helaas bestaat er geen volledige lijst waarop alle gevangenen staan. Een groot deel van de gevangenisadministratie is vlak voor de bevrijding door de Duitse bezetter vernietigd.
Zie ook Oranjehotel & Waalsdorpervlakte82

Jan van Lieshout, Het Hannibalspiel
Het sinistere spel tijdens de Tweede Wereldoorlog van de contraspionagedienst der Kriegsmarine, dat leidde tot de ondergang van een Nederlands-Belgische verzetsdrieëenheid, ISBN 10: 9026945744 ISBN 13: 978902694574880

Nationaal Ereveld Loenen
Op Nationaal Ereveld Loenen liggen meer dan 3.900 oorlogsslachtoffers begraven. Het zijn mensen die op verschillende plaatsen en onder verschillende omstandigheden hun leven hebben verloren. Militairen, verzetsstrijders, Engelandvaarders, represailleslachtoffers, dwangarbeiders maar ook …79

Markante feiten in Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog
Wie denkt, dat er in het Nederlandstalige deel van België nauwelijks enig verzet heeft plaatsgevonden, moet dit document zeker lezen. De klemtoon ligt op het gewapend verzet. Auteur: Mathieu Rutten.78

Stichting Struikelstenen Valkenburg
Ook 45 uit Valkenburg gedeporteerde Joden keerden niet meer terug. De Stichting Struikelstenen Valkenburg werd opgericht om ter nagedachtenis van de omgekomen Valkenburgse Joden, zogeheten struikelstenen in het trottoir vóór het huis te leggen van waaruit zij werden gedeporteerd. Met een complete lijst.
Zie ook Stolpersteine op Wikipedia77

Roermond frontstad
Serie verhalen van Eric Munnicks over de laatste oorlogsmaanden.
Zie ook de andere Oorlogsverhalen van het gemeentearchief Roermond76

Limburg 75 jaar vrij
Website opgezet t.g.v. de bevrijdingsfeesten 75 jaar na de bevrijding, september 202075

Belgium WWII
Een virtueel platform over België en zijn inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog74

Voormalig concentratiekamp Natzweiler-Struthof, Elzas
Europees Centrum over gedeporteerde verzetsleden. Kamp en museum.73

De joodse slachtoffers van het nationaal-socialisme uit Keulen | A–Z
72

Documentatiecentrum Nationaalsocialisme van de stad Keulen
Virtuele rondleiding 360° door de gedenkplaats en de tentoonstelling, begeleid door een audiotour in 8 talen.71

Nationaal Monument Kamp Vught
Het Nationaal Monument Kamp Vught bevindt zich op een deel van het voormalige SS-kamp Konzentrationslager Herzogenbusch, ook wel bekend als Kamp Vught (januari 1943 - september 1944).70

The Margraten Boys - Over de Amerikaanse begraafplaats
Schrijnend en troostend, dit is de geschiedenis van een uniek ‘adoptiesysteem’. Inmiddels zorgen generaties van lokale families, dankbaar voor het offer van hun bevrijders van de nazi-bezetting, niet alleen voor de graven, maar ook voor de herinneringen van meer dan 10.000 Amerikaanse soldaten op de begraafplaats van Margraten in Zuid-Limburg.
Gratis e-book van Peter Schrijvers, helaas alleen in het Engels. Andere e-boeken van deze auteur over de Tweede Wereldoorlog, in het Engels en het Nederlands: https://www.google.de/search?hl=de&tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Peter+Schrijvers%2268

Het Joods Monument
Elk vermoord slachtoffer van de Holocaust wordt op het Joods Monument herdacht met een persoonlijk profiel. Het Joods Monument is niet alleen geschikt om te doorzoeken en gedenken. U kunt zelf het monument aanvullen met foto’s, documenten en verhalen, door familieverbanden te leggen en familieleden toe te voegen. Om een oproep te plaatsen en in contact te komen met andere gebruikers. Daarnaast kunt u informatie over stolpersteinen en belangrijke overige externe links toevoegen.67

Als de mijnwerkers staken tegen de Duitse bezetter
De mijnstaking in Limburg vanaf 29 april 1943. De werkdruk stijgt en stijgt. De eerste Nederlandse mannen worden gedwongen, in Duitsland te gaan werken. Directe aanleiding is het bevel van Generaal Christiansen om alle vrijgelaten krijgsgevangenen uit het Nederlandse leger weer op te pakken en naar Duitsland te vervoeren. De staking wordt door middel van executies neergeslagen.66

Vervolgd in Limburg
Joden en Sinti in Nederlands Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog
isbn 978-90-8704-353-7
Een licht bewerkte uitgave van het proefschrift waarop Herman van Rens op 22-03-2013 is gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam
©2013 Hilversum65

Ons verblijf in het dorp Mergel (dagboek) (Meerssen 1989)
Joop Geijsen uit Meerssen vertelt hoe hij met twee andere jongens een jaar lang ondergedoken zat in de mergelgrot even buiten Meerssen, wat later de duik-herberg werd genoemd. Voor zover wij weten alleen nog in de bibliotheek verkrijgbaar.64

Yad Vashem
Internationaal Holocaust Herdenkingscentrum63

Beelden van verzet
Hoe elke generatie anders omgaat met het verzetsverleden
door Sander Bastiaan Kromhout
Uitgave van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei, 2018
Gratis download: zie link
Printvorm: ISBN 907729424462

Oorlogsbronnen Limburg
Limburg telt tal van gespecialiseerde archiefinstellingen die relevante historische bronnen over de Tweede Wereldoorlog bewaren. Het is voor het publiek echter niet altijd duidelijk voor welke informatie men waar terecht kan. Archieven hebben overlappende werkgebieden, organisaties en mensen waren in het verleden actief in verschillende streken en op verschillende terreinen. Dus is het vaak lang zoeken naar de juiste vindplaats van informatie.
Hier kunt u zoeken, maar ook uw documenten delen met andere geïnteresseerden. Dat kan middels schenking aan bestaande archieven of musea, of door digitale kopieën van documenten of beeldmateriaal ter beschikking te stellen.61

Oorlogsdoden Nijmegen 1940 - 1945
Met zoekfunctie60

Stichting Neerlandsch Verzetsmonument
Namen van verzetsstrijders in Nederland en koloniën gedurende de Tweede Wereldoorlog59

La résistance durant la guerre 1940-1945
Het gaat voornamelijk over het illegale netwerk „Clarence“, waarvan de oprichter Walther Dewez was. Er wordt ook herinnerd aan verschillende agenten uit Visé en Voeren, die deel uitmaakten van deze beweging.58

Gesneuvelde verzetsstrijders Maastricht
Een summiere beschrijving en een lange galerij portretten57

Stichting Herinnering LO-LKP
De Stichting Herinnering LO-LKP wil meer bekendheid geven aan de geschiedenis van het verzet door de organisaties LO en LKP. Daartoe stelt zij de inhoud van zijn gedenkboek en vele originele documenten in digitale vorm aan de geïnteresseerde lezer beschikbaar.56

De vergeten Genocide – Het lot van de Sinti en Roma
Ook bekend onder de naam Zigeuners55

1944-2019 ⇒ Zuid-Limburg 75 jaar vrij! ⇐
Een overzicht van de activiteiten in Zuid-Limburg rond dit gedenkwaardige jubileum in september. Het wordt in iedere gemeente gevierd.54

Historisch Amerikaans filmpje over de duikherberg
Een stomme film, die door een USAmerikaans team is opgenomen na de bevrijding van Valkenburg. Het eerste deel is nagespeeld, met behulp van het Valkenburgs verzet. Hij laat zien, hoe onderduikers naar de duikherberg werden gebracht. De man met de hoed is steeds Pierre Schunck. De film begint bij zijn huis in de Plenkertstraat, Valkenburg. De rol van de veldwachter op de fiets aan het begin wordt niet helemaal duidelijk. Volgens de begeleidende tekst is dat een koerier.53

Database persoonsbewijzen uit de Tweede Wereldoorlog
Over persoonsbewijzen uit de Tweede Wereldoorlog alsmede afbeeldingen van persoonsbewijzen in combinatie met andere documenten en genealogische en persoonlijke gegevens waaronder ook levensverhalen.49

Gedenksteen voor de KPers Coenen en Francotte
Voor het Provinciale Verzetsmonument in Valkenburg. Hier werden Sjeng Coenen en Joep Francotte op 5 september 1944 vermoord, vlak voor de bevrijding van Valkenburg48

Valkenburg, Provinciaal Verzetsmonument
Elk jaar op 4 mei vindt hier de herdenkingsplechtigheid voor de gesneuvelden van deze provincie plaats. Ondertussen zijn de veteranen er ook niet meer bij aanwezig.47

Oproep aan de inwoners van Valkenburg aan de Geul
Op 17 september 2019 is het 75 jaar geleden dat alle kernen van de huidige gemeente Valkenburg aan de Geul werden bevrijd.
Om de bevrijding te herdenken en de oorlogstijd zo accuraat mogelijk weer te geven, is Museum Land van Valkenburg op zoek naar persoonlijke verhalen, ooggetuigenissen en tastbare herinneringen.
Van al deze levensechte verhalen, materialen, foto’s, filmbeelden en uitrustingsstukken richten we een unieke en zo volledig mogelijke overzichtstentoonstelling in onder de naam “We Do Remember”46

Erelijst van gevallenen 1940 - 1945
Een website in opdracht van de Tweede Kamer. In de Erelijst van Gevallenen 1940-1945 zijn diegenen opgenomen die als gevolg van verzet of als militair zijn omgekomen.45

Grenzeloos verzet
Over spionerende monniken, ontsnappingslijnen en het Hannibalspiel, 1940-1943
ISBN 9789056220723
Paul de Jongh beschrijft in detail een vluchtlijn van Nederland naar België. Unieke gevalstudie van het verzet in de Tweede Wereldoorlog aan beide kanten van de Belgisch-Nederlandse grens. Het accent ligt op de Belgische kant en geeft daarmee een aansluiting aan het boek van Cammaert, vooral waar het gaat om de groep Erkens in Maastricht.
Ook verkrijgbaar in het Frans44

Het verborgen front
Geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog
Doctorale scriptie 1994, door CAMMAERT, Alfred Paul Marie
Het complete boek op de website van de Universiteit van Groningen.
In papiervorm: Twee delen, 1262 blz., Eisma 1994, uitverkocht.
 
Boekbespreking NRC:
https://www.nrc.nl/nieuws/1994/05/07/erkenning-voor-het-limburgs-verzet-7223972-a937131
De sociaal-democraat en latere minister van binnenlandse zaken J.A. Burger heeft niet geweten wat hij teweeg zou brengen, toen hij in mei 1943 in Londen verslag uitbracht over het verzet in Nederland en op een vraag van koningin Wilhelmina moet hebben geantwoord: “Van verzet in het Zuiden, majesteit, is me niets bekend” of woorden van gelijke strekking. Toen dr. L. de Jong bovendien in zijn werk Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog gewag maakte van de scriptie van de socioloog L. Lamers dat het verzet in Limburg niet zo erg veel zou hebben voorgesteld, kwam de trap tegen het zere been van veel Limburgse verzetsmensen nog ééns zo hard aan.43

Forgotten History – Pierre Schunck, Resistance Fighter
Vergeten Geschiedenis - Pierre Schunck Verzetsstijder42

Tweede Wereldoorlog in Zuid-Limburg
Zeer veel foto’s gesorteerd op gemeente. Voor Valkenburg: veel foto’s van de nazi-kostschool voor jongens Reichsschule der SS (voormalig Jezuïeten klooster) en van de bevrijdingsdagen, door Frans Hoffman.40

Netwerk Oorlogsbronnen (NOB)
Zoeken door 9 miljoen documenten, films en foto’s over en uit de Tweede Wereldoorlog in Nederland.39

Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies
Instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies, voorheen Nederlands Instituut voor Oorlogsdicumentatie
Kwesties die met oorlogsgeweld te maken hebben, wekken veel maatschappelijke belangstelling en vragen om onafhankelijk en wetenschappelijk onderzoek. Het NIOD verricht en stimuleert dergelijk onderzoek en stelt zijn collecties open voor alle belangstellenden.38

Limburg gaf joden WOII meeste kans
Nederlandse joden hadden in Limburg de meeste kans om onder te duiken en de Holocaust te overleven. Dat blijkt uit het proefschrift over de vervolging van joden en Sinti in Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog van de Beekse historicus Herman van Rens aan de Universiteit van Amsterdam.
Buy
Bespreking36

Tweede Wereldoorlog en bijzondere rechtspleging
Over de berechting van ‘foute’ Nederlanders: De zogenaamde bijzondere rechtspleging. Deze pagina wijst u de weg. Hier vindt u foto’s, de meest gebruikte zoekwoorden, verwijzingen naar interessante archieven, indexen, websites, persoonlijke verhalen en onderzoeksgidsen.35

Nederlands Auschwitz Comité
34

Geheim Leger zone II/Limburg
over de mislukte poging in Belgisch Limburg, een compleet guerrillaleger op te zetten.20

verzet in Enschede
Roelof Blokzijl19

30th Infantry Division Old Hickory
Bevrijders van Zuid-Limburg17

Bond van Oud-Stoottroepers en Stoottroepers
16

The Dutch Underground and the Stoottroepers
Stoottroepen: ontstaan uit de oud-verzetsmensen, die in het leger zijn gegaan.15